Τράμπ : ΗΠΑ, Γερμανία, Ρωσία, Ευρώπη.

του Ελευθερίου Τζιόλα

Ο Τράμπ στο Λευκό Οίκο, οι Αμερικανοί στο δρόμο.

Ο Ντ. Τράμπ συμπληρώνει την πρώτη του εβδομάδα στο Λευκό Οίκο.
Κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, τον υποδέχθηκαν μεγάλες κινητοποιήσεις , στις ΗΠΑ αλλά και σ΄όλες σχεδόν τις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου, με κορύφωση τις πολυπληθείς ''ροζ συγκεντρώσεις'' των γυναικών. Γεγονός πρωτοφανές για τελετή ορκωμοσίας νεοεκλεγέντα Προέδρου. Η τύποις, έστω, συναίνεση στο πρόσωπο νεοεκλεγέντα Προέδρου, έσπασε, ακυρώθηκε. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο : μεγάλα τμήματα της κοινωνίας των ΗΠΑ, με ορισμένες, μάλιστα, προσωπικότητες του πνεύματος και της τέχνης στην πρώτη γραμμή,  τοποθετείται μαχητικά απέναντι σε ό,τι ο Τράμπ αξιακά σηματοδοτεί και αντιστρατεύεται σε ό,τι εκείνος έχει προγραμματικά στοχεύσει (δήμαρχος Ν.Υόρκης -Μπιλ Ντε Μπλάζιο, Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Μάικλ Μούρ, Μέριλ Στρήπ, Άλεκ Μπάντουιν κ.ά.) . Έχει αξιόλογη σημασία ότι η αμφισβήτηση δεν είναι στις στήλες των εφημερίδων, στις οθόνες των τηλεοράσεων, στο στιγμιαίο αποτύπωμα των  social media, αλλά ήδη στους δρόμους. Η αμφισβήτηση που είχε ξεκινήσει με μαζικές διαμαρτυρίες από το βράδυ των εκλογών, επεκτάθηκε και ενισχύθηκε από εκλεγμένους αντιπροσώπους, με την άρνηση τους να παραβρεθούν στην ορκωμοσία Τράμπ (Τζών Λιούις) και τη διευρυμένη επιφύλαξη γερουσιαστών απέναντι σε μέλη της κυβέρνησής του.
Ο Τράμπ αρέσκεται να μιλάει για ένα δικό του κίνημα, το ''κίνημα να ξανακάνουμε μεγάλη την Αμερική''. Τέτοιο κίνημα, στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Εξ άλλου, πόσο πιο μεγάλη θα μπορούσε να γίνει, από αυτό που ήδη είναι η πρώτη παγκόσμια υπερδύναμη; Στο contrast των δύο πλευρών, όσο ανησυχητική  είναι εκείνη του Τραμπ, τόσο ελπιδοφόρα αναδύεται η απέναντί του, αυτή του κινήματος αμφισβήτησής του.
Πέρα από την υπάρχουσα κοινωνική  κινητικότητα, περνώντας  σε άλλο επίπεδο, ποιοτικά διαφορετικό, εκείνου του  κρατικού μηχανισμό, χαρακτηριστικό, των κρίσιμων εσωτερικών τριβών που μπορεί να επιφέρει η εκλογή  Τράμπ, και δεν πρέπει να περάσει  απαρατήρητo, είναι το γεγονός ότι πρόσωπα-κλειδιά του σκληρού πυρήνα του κράτους, όπως ο απερχόμενος διοικητής της CIA, Τζών Μπρέναν, εκφραστές της ''μνήμης και της λογικής'' του αντιδρούν.  Αναφερόμενος στα θέματα εξωτερικής πολιτικής και ιδιαίτερα για τη Ρωσία, ο Τζ. Μπρέναν απευθύνθηκε στον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο  με την απολύτως υποτιμητική παρατήρηση  : ''Πρόσεξε τί λες !''

Τράμπ και τα νέα δίλημματα.  

Αν και οι δυνατότητες κάθε αμερικανού Προέδρου να επιφέρει μείζονες αλλαγές σε καίριους τομείς, όπως της εξωτερικής πολιτικής, δεν είναι απεριόριστες, και συνήθως οι διακηρύξεις αμβλύνονται πλησιάζοντας στο ιστορικά καθιερωμένο, εν τούτοις, ακόμα και περιορισμένες αλλαγές ισορροπιών που επιβάλλει ένας ''παίκτης'' αυτής της ισχύος και αυτού του εκτοπίσματος πρέπει να εντοπίζονται, να αξιολογούνται και να αναζητούνται οι δυνατότητες αξιοποίησης. Ο Τράμπ, λοιπόν, φαίνεται ότι επιθυμεί να στηρίξει τη νέα εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, κυρίως,  σε τρεις νέους άξονες, για ό,τι αφορά  τους υπαρκτούς πόλους  της διεθνούς σκηνής.
Οι τρείς άξονες  είναι :
(α). Η βελτίωση των σχέσεων με τη Ρωσία, με τρόπο που να αναθεωρεί σημαντικά το μέχρι τώρα  status,  επιδιώκοντας μια νέα θετική ισορροπία μαζί της,
(β). Η οικονομική αντιπαράθεση με την Κίνα, με τη φιλοδοξία  υποβάθμισης του ρόλου της και μετακίνησης του παραγωγικού-βιομηχανικού κέντρου προς τις ΗΠΑ,
(γ). Ο χειρισμός της Ευρώπης μέσα από μια στρατηγική  δύο όψεων :  ενίσχυση, από τη μια, του διαχρονικού συνεταιρικού δεσμού με Μ. Βρετανία του Βrexit (των δυνάμεων και της εξω-ευρωπαϊκής προοπτικής  του Βrexit), σ συμπίεση και η αφαίρεση  πλεονεκτημάτων  της Γερμανίας, από την άλλη, με τρόπο που θα μειώνει θεαματικά την οικονομική της  θέση.
Ήδη, διευκρινίσαμε ότι η τελική θέση ισορροπίας θα είναι αποτέλεσμα και των οικονομικοπολιτικών και ενδοκρατικών  συσχετισμών των ΗΠΑ, καθώς, και των συσχετισμών και πιέσεων στα αντίστοιχα  διμερή επίπεδα, αλλά και ευρύτερα (πιέσεων πολλαπλών μορφών, όπου είναι πλέον πρόδηλο ότι  ο ρόλος της ηλεκτρονικής κατασκοπείας είναι αναβαθμισμένος).
Η νέα σχέση με τη Ρωσία, η οποία μετά το 1991 έχει δεί και ασθανθεί την μετακίνηση των συνόρων της ζώνης ζωτικής σημασίας για τη ίδια στην ‘’αυλή’’ της (από την Πράγα και τη Σόφια, πίσω στο Χάρκοβο και στο Ροστώβ !)  είναι ένα πολλαπλό στοίχημα. Το αμερικάνικό ‘’βαθύ κράτος’’, σημαντικό τμήμα των ίδιων των Ρεπουμπλικάνων,  συμφέροντα σε διεκδικούμενες ζώνες επιρροής στη Μ. Ανατολή, τον Κόλπο και την Ουκρανία θα αναπτύξουν παρεμβάσεις. Επίσης, στη λογική της Υπερδύναμης, μία νέα σχέση που επιθυμεί, ασφαλώς η Ρωσία, δεν μπορεί να εξαντλείται μόνο σ΄ένα καλό οικονομικό deal, που θα μπορούσε να επεξεργαστεί ο μέχρι χθες διευθύνων Σύμβουλος της Exxon-Mobil, και σημερινός υπουργός εξωτερικών, Π.Τίλερσον.
Μεγαλύτερο, όμως , και πιο σύνθετο είναι το ζήτημα με την Ευρώπη. Ο άξονας ΗΠΑ – Μ.Βρετανίας δεν ήταν στην ευρωπαϊκή Ήπειρο ποτέ από μόνος του νικηφόρος. Ιστορικά χρειάσθηκε πάντα τουλάχιστον μία ακόμα Μεγάλη Δύναμη για να καταστεί νικηφόρος.  Στον Α΄Π. Πόλεμο τη Γαλλία (αλλά και Ιταλία κλπ), στο Β΄Π. Πόλεμο την καταλυτική συμμετοχή της Σοβιετικής Ένωσης. Με τη Μ. Βρετανία, να στερείται , ακόμα και σήμερα, συγκροτημένη και αποφασισμένη  στρατηγική για την εφαρμογή του Βrexit και την επόμενη περίοδο προς το μέλλον, με ανανεωμένο το εσωτερικό μέτωπο απόσχισης της Σκωτίας, και σωρευμένα κοινωνικά προβλήματα, ο άξονας ΗΠΑ - Μ. Βρετανίας δεν έχει, -και δεν θα έχει-,  την αποτελεσματικότητα που οι εμπνευστές του σχεδίου αυτού ελπίζουν.

         Τράμπ, γερμανικός εγωκεντρισμός και Ευρωπαϊκή Ένωση.  

Ο γερμανικός, όμως, παράγοντας και για τον Τραμπ, και για την Ευρώπη, και ασφαλώς για τους ίδιους τους Γερμανούς είναι ο σημαντικότερος. Αν η Γερμανία, μετά από δύο πολέμους και την καταστροφική τους εμπειρία, αλλά και την όποια ευρωπαϊκή ενωσιακή εμπειρία της, ενεργοποιήσει τον εγωκεντρικό, δεσποτικό, πρωσσικό   εαυτό της και ‘’σηκώνοντας το γάντι’’ του Τραμπ, θελήσει να απαντήσει, τότε δεν μπορεί κανείς να ελπίζει ότι οι εξελίξεις, πρωτίστως για τη Γερμανία, αλλά πιθανό και ευρύτερα στην Ευρώπη θα είναι θετικές. Ο εμφανής ανταγωνισμός ΗΠΑ –Γερμανίας, στο πεδίο μιας στάσιμης και ασταθούς Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την οποία καίριες ευθύνες φέρει η επί δέκα (10) σχεδόν χρόνια σκληρή, περιοριστική, γερμανοκεντρική  πολιτική, θα αποτελέσει μήνυμα προς τις άλλες χώρες για την αναζήτηση νέων προοπτικών.
Η λογική διαμόρφωσης του κλειστού ‘’γερμανικού πυρήνα’’ (των χωρών-μελών επιρροής της Γερμανίας) για την ανταπάντηση στις αμερικανικές εξουθενωτικές πιέσεις, δεν θα βρεί σύμφωνη ούτε τη Γαλλία, ούτε την Ιταλία, ούτε την Ισπανία. Αν η Γερμανία ακολουθήσει τον δρόμο αυτό, μοιραία, θα λειτουργήσει συμπληρωματικά προς τον Τράμπ, την ίδια στιγμή που θα θεωρεί ότι τον αντιμετωπίζει, προκαλώντας  βαριές συνέπειες και για την ίδια και για την Ευρώπη !  
Αν, όμως, Γερμανία ακολουθήσει το δρόμο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή της εσωτερικής συνεννόησης, της κοινής ευρωπαϊκής στρατηγικής και  της  κοινωνικής  ευρωπαϊκής συνοχής, τότε οι εξελίξεις μπορεί να είναι εξαιρετικά θετικές. Και η ‘’απειλή Τράμπ’’ να αποδειχθεί σωτηρία ! Η Ευρώπη να ξαναβρεί τις ιδρυτικές της αξίες και αρχές , να γίνει το πραγματικά ευρύ, ισχυρό και πρωταγωνιστικό μέγεθος για την Παγκόσμια νέα ισορροπία, αλλά και τους λαούς της. Σε μια τέτοια περίπτωση, ούτε και η απειλή απόσυρσης της ομπρέλας του ΝΑΤΟ μπορεί να μετρήσει, στο βαθμό ανάληψης αντίστοιχης ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας.
Ο δεύτερος δρόμος, απαιτεί ασφαλώς, αντίστοιχες νέες πολιτικές και τις ανάλογες ηγεσίες παντού στην Ευρώπη, και, πάντως, στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία.  Κατά φοβερή ιστορική σύμπτωση, και στις τρείς αυτές χώρες, που μαζί με τις χώρες της  ΒΕΝΕLUX είχαν αποτελέσει τους έξι (‘’6’’) ιδρυτές της ΕΟΚ, αναδεικνύονται εντός του 2017 οι νέες τους ηγεσίες από τις εκλογές (επίσης, και στην Ολλανδία).
Το 2017, παρά την αφόρητη ελληνική κατάσταση, που όλοι βιώνουμε,  δείχνει να είναι ένα μεγάλο σταυροδρόμι. 'Οπου η Ελλάδα, δίχως ευνοϊκές και σταθερές συμαχίες, χωρίς διεθνή ερείσματα και με τεράστιο έλλειμα στρατηγικής πλεύσης οξύνει τα αδιέξοδά της...

Θεσσαλονίκη, 26 Ιανουαρίου 2017

      Επί τέλους, ας έρθουν οι Νέοι !...

[To κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ''ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της Κυριακής'', 22.1.2017 ]

            του Ελευθερίου Τζιόλα

           

              

               Πως κρίνεται το ''νέο'' ;

              -----------------------------

   Κάθε φορά, που στο πολιτικό σκηνικό εμφανίζεται κάποια κινητικότητα, μεταξύ των ζητημάτων, που αναδεικνύονται σχεδόν σε σταθερή και επαναλαμβανόμενη βάση, με τον ένα ή άλλο τρόπο, είναι αυτό της ανανέωσης.  Οι έννοιες "νέο'', ''νέοι'', ''ανανέωση'' αποτελούν όχημα κριτικής, ή/και επιθυμιών, ή/και  επιδιώξεων. Άλλοτε, γνήσιων, άλλοτε παραπλανητικών, άλλοτε πλαστογραφημένων. Με τόση πείρα, αναλογίζεσαι, κι όμως ο κόσμος, όπως ολοκάθαρα πλέον δείχνουν οι εξελίξεις παγιδεύθηκε (και δις, και τρις). Πως, λοιπόν, να ξεχωρίσεις την ήρα από στάρι, πως να διακρίνεις έγκαιρα και αξιόπιστα το αληθινό απ΄το κάλπικο ; Μέσα τον ακατάσχετο, μάλιστα, πληθωρισμό (συνώνυμο, όπως κάθε πληθωρισμός, της απαξίωσης), -ιδιαίτερα τον πληθωρισμό των social media-, όπου οτιδήποτε μπορεί να λεχθεί, να πεταχτεί στην ''πιάτσα'', να καταναλωθεί, να αναιρεθεί, να χωνευτεί, να ξεχασθεί...

               Χωρίς αρχές, στέρεα κριτήρια, και συγκεκριμένη οπτική δεν είναι δυνατό, ούτε εφικτό να αξιολογηθεί οτιδήποτε. Απαιτείται πάντα, από τα μαθηματικά μέχρι και τις κοινωνικές διεργασίες, ένα αρθρωμένο σύστημα αναφοράς. Είναι ένα τέτοιο σύστημα, σε συνδυασμό με το αποτύπωμα του των δρώντων υποκειμένων στην πολιτική πρακτική που μπορεί να οδηγήσει στην εξαγωγή αξιόπιστων κρίσεων και χρήσιμων πορισμάτων. Ακόμα και για δυνάμεις, ή στελέχη που δεν έχουν ασκήσει οποιαδήποτε μορφή εξουσίας πολιτικής, ή συνδικαλιστικής, ή θεσμικής, η πρακτική τους σε συσχέτιση με ένα ορισμένο σύστημα αξιών μπορεί να είναι πολλαπλά διαφωτιστική και αποκαλυπτική. Μ΄αυτήν την έννοια, π.χ., έχει σημασία η ζωή και οι στάσεις στο εσωτερικό των κομμάτων, των οποίων η δημόσια θέα είναι ελλειμματική.

               Τα συστήματα αναφοράς, σε ιστορικές καμπές, αναιρούνται. Αλλά, όταν ένα σύστημα αναφοράς αναιρείται, ή, πολύ περισσότερο, ανατρέπεται, τότε συντελείται μια διαδικασία Επανάστασης, μέσω της οποίας ένα άλλο κυριαρχεί. Και, ο τελευταίος πολίτης μπορεί να αντιληφθεί τα κύματα της σεισμικής επενέργειας μιας τέτοιας αλλαγής . Προφανώς, στην ελληνική δημόσια σκηνή δεν συντελείται κάτι ανάλογο, κι ούτε η τρέχουσα συζήτηση περί το ''νέο'' αφορά σε μια τέτοια κατάσταση.

               Τι δεν είναι νέο, αλλά το υποδύεται.

               ----------------------------------------------

             Ας ξεμπλέξουμε, λοιπόν, -και, μάλιστα, οριστικά-, με ό,τι δεν είναι νέο. Με τη δέσμευση, θα έλεγα, να είμαστε ενεργοί μέτοχοι του αγώνα για τη διατήρηση της διαύγειας απέναντι  σε κάθε σκόπιμη θόλωση και παραπλανητική νόθευση του νέου.

        Δεν είναι νέο : το νέο σελοφάν, το νέο περιτύλιγμα, η νέα συσκευασία των υφιστάμενων, παλιών  ''προϊόντων''. Κι όμως, αυτή είναι η συνηθέστερη συνταγή.

             Δεν είναι νέο : η εξαπάτηση μιας ιλουστρασιόν εικόνας των media, που, μάλιστα, την πρασάρουν στη θέση και αντί της ποιότητας. Κι όμως, αυτή είναι η τρέχουσα, απόλυτη αξία.

               Δεν είναι νέο : ό,τι μας ακινητοποιεί, μας παθητικοποιεί, ό,τι μας αποξενώνει από το διαρκές γίγνεσθαι, από τις  διεργασίες, δηλαδή, που παράγουν και αναπαράγουν το νέο.  Κι όμως, αυτή είναι η κυρίαρχη, συντριπτική συμπεριφορά (συντριπτική, με την έννοια, εδώ, μάλλον της συντριβής μας).

               Δεν είναι νέο : ό,τι έχει μικρή βιολογική ηλικία, αλλά  γερασμένα πρότυπα ή παρασιτικές πρακτικές. Γιατί  τα πρότυπα καθοδηγούν τη δράση και φέρνουν τις συνέπειες και οι πρακτικές σφραγίζουν την εξέλιξη. Ο ηλικιακά νέος που λειτουργεί σαν παλαιοκομματικός, που σκέφτεται κλικαδόρικα, ή, που ενεργεί σαν καθεστωτικός είναι χειρότερος από τον γερασμένο. Γιατί, στο κάτω-κάτω, ο δεύτερος ηλικιακά φεύγει και βιολογικά είναι αδύναμος, ενώ ο πρώτος είναι εδώ, είναι εμπόδιο, και θα είναι για μισόν ακόμα αιώνα (εμπόδιο για το νέο, εμπόδιο για τους νέους, εμπόδιο για την αλλαγή, ισχυρότερο από το αναχρονιστικό γερασμένο)...

               Το Νέο : τόσο αναγκαίο, τόσο απαιτητικό.

               -------------------------------------------------------

               Θα ήθελα, τώρα, να μου επιτραπεί, - ας μου δοθεί η ευκαιρία και το δικαίωμα -, με ευθύτητα να πω στους νέους.

               Νέο, συνθηκολογημένο, άνευρο, κηδεμονευόμενο δεν υπάρχει.

            Νέο, χωρίς ρίζα, ιστορία, ταυτότητα, αξιακό σύστημα, -δηλαδή, νέο  σαν φτερό στον άνεμο -, δεν υπάρχει.

              Νέο, χωρίς έρωτα, χωρίς δόσιμο, χωρίς δημιουργία  και πάθος δεν υπάρχει.

         Νέο, χωρίς παντιέρες που συγκινούν, που τα συνθήματα τους λάμπουν και τα τραγούδια τους συνεπαίρνουν δεν υπάρχει. 

             Νέο, χωρίς άλλο στύλ, χωρίς νέο στύλ, δεν υπάρχει. Αλλά και το νέο στύλ, από μόνο του, δεν είναι ΤΟ νέο. 

               Νέο, χωρίς Κίνημα, χωρίς μαζικό Κίνημα, χωρίς Κίνημα των νέων ανθρώπων, των νέων πολιτών (στα πανεπιστήμια, στα σχολεία, στα επαγγέλματα, στον πολιτισμό) δεν υπάρχει. Και, αντίστροφα, το Κίνημα , το μαζικό Κίνημα, μπορεί να φέρει και να δημιουργήσει το Νέο.

               Το παλιό δεν θα παραδοθεί, πρέπει να το ρίξετε !

               Το παλιό θα μοιραστεί προνόμια του, αν ξέρει ότι είστε στο πλάνο του, ότι είστε οι  συνεχιστές του, ότι είστε ''δικοί του'' . Αλλά, τότε, δεν μιλάμε για Νέο, είστε το νέο του παλιού για να επιβιώσει, να ζήσει, να συνεχίσει...

Τα παρακάλια των καλοθελητών (''αφήστε τόπο για τα νέα παιδιά'', ''δώστε ευκαιρία στα νέα παιδιά'') είναι ακριβώς μια τέτοια ξινισμένη ικεσία. Ας δοθεί, λένε, κάτι και στους ''απ΄έξω''... Μπορεί να δηλώνουν ότι είναι μαζί σας, βαθύτερη σχέση δεν έχουν με σας, όταν εσείς θέλετε έναν κόσμο ολόκληρο που δημιουργικά θα τον φτιάξετε από την αρχή.

            Το κατεστημένο δεν θα αυτοκαθαιρεθεί, πρέπει να το εκθρονίσετε και οι κενοί, πιά, θρόνοι τους δεν είναι, δεν λένε κάτι για σας. Ούτε, το κατεστημένο θα σας ανοίξει τις πόρτες να περάσετε νικητές. Πρέπει να τις εκπορθήσετε για να γίνετε, να είστε νικητές. Το κατεστημένο, όμως, έχει μέσα, δυνάμεις  και πείρα, πρέπει να είστε υπέρτεροι για να νικήσετε. Τί διαθέτετε εσείς απέναντι στα μέσα και την πείρα τους ;  Και, μετά, τι οικοδομείτε στη θέση τους, ποια είναι η νέα σας  πορεία και του σχεδίου σας η εφαρμογή και η συγκομιδή ;

            Με το Κίνημα θα φτάσετε, -θα σας οδηγήσει-, στον προθάλαμο της Ιστορίας. Για να μπείτε στις αίθουσες Της, το Κίνημα εξακολουθεί να είναι αναγκαίο, αλλά όχι και ικανό. Γνωρίζετε, πιστεύω, τη σχέση αναγκαίου και ικανού. Θα καταστείτε ικανοί με την κατάλληλη Ηγεσία και το Σχέδιο, πράγματα που μέσα στην εξέλιξη του Κινήματος μπορεί και να είχαν ωριμάσει. Έτσι, είστε τώρα στα βαθειά της Υπόθεσης, στον πυρήνα Της !

       Μετά απ΄όλη τη διαδρομή, το βλέπετε πιο καθαρά, τώρα, η συνείδηση είναι πιο λαγαρή. Αυτή η Υπόθεση δεν είναι μόνο Νεολαιίστικη. Είναι κοινωνική, είναι εθνική, είναι ευρωπαϊκή, και, ίσως, παγκόσμια. Αξίζει που φτάσατε μέχρι εδώ, που φτάσαμε μαζί σας μέχρι εδώ. Δεν είχαμε τίποτα απ΄όλο αυτό !...

               Αφού, λοιπόν, κάπως έτσι είναι το Δρομολόγιο, προετοιμασθείτε, αρματωθείτε απ΄ το ξεκίνημα. Γίνετε σε όλα καλύτεροι, κρατείστε την πυξίδα, ακολουθήστε την πορεία, αναπτύξτε και συγκροτήστε το Κίνημα, μην αφήνετε κανένα μέτωπο (στις επιστήμες, στην τεχνολογία, στον πολιτισμό), ενωθείτε με κάθε δημιουργική και παραγωγική δύναμη, διευρύνετε το Κίνημα, μαζί διαμορφώστε το Σχέδιο της Υπόθεσης. Όπως θα έλεγαν και οι πνευματικοί προπάτορες, εργαζόμενοι με αυτόν τον τρόπο για να απελευθερώσετε τις δικές σας δυνάμεις, το δικό σας κόσμο, συμβάλετε πραγματικά για την απελευθέρωση όλων μας, όλης της κοινωνίας.

             Νομίζω, ότι μετά απ΄όλα αυτά, τώρα, μπορεί να ανοίξει στην ουσία της η συζήτηση για το Νέο...

Θεσσαλονίκη, 20 Ιανουαρίου 2017       

Βόρεια Ελλάδα : πλεονεκτήματα και  αγροτοδιατροφικός τομέας.

----------------------------------------------------------------------------------------

του Ελευθερίου Τζιόλα

            Αν θέλουμε να μιλήσουμε, με όρους πραγματικούς και ουσίας για έξοδο από το τέλμα, ανάκαμψη και νέα αναπτυξιακή προοπτική, - κι όχι να ανακυκλώνουμε  εικασίες και ''εμπόριο ελπίδων'' -, οφείλουμε, εκτός από τους επενδυτικούς τομείς προτεραιότητας και τους χρηματοδοτικούς πόρους, να εντοπίσουμε τις γεωγραφικές ζώνες που συγκεντρώνουν και διαθέτουν από φυσικού τους και από την πολύμοχθη μέχρι σήμερα διαδρομή τους  σωρευτικά πλεονεκτήματα. Πλεονεκτήματα, τα οποία συντίθενται, από στοιχεία που εξακολουθούν να υπάρχουν και να αποτελούν πρωταρχικές υλικές προϋποθέσεις κάθε πολιτικής ανάκαμψης. Πολύ δε περισσότερο, κατά την τρέχουσα, ήδη, επτάχρονη περίοδο βαθειάς ύφεσης και συνεχιζόμενης αποεπένδυσης, όπου τα πλεονεκτήματα  αυτά με την υπεραξία τους, λειτουργώντας εκ του φυσικού τους,  παρέχουν την απαραίτητη  στήριξη κατά την πρώτη δύσκολη φάση του απεγκλωβισμού από την ύφεση και την επανεκκίνηση. Τα στοιχεία αυτά δεν είναι μονομερή, ούτε αφορούν σε αποτελέσματα ''μονοκαλλιεργειών'' (δηλαδή, δραστηριοτήτων ενός και μόνου σκοπού), αλλά συνθέτουν ένα ισχυρό, ευρύ και με βάθος πλέγμα υλικών δεδομένων, υλικών, υφιστάμενων πόρων και υποδομών.

            Κάθε αντικειμενική, ρεαλιστική  ματιά, που στοχεύει να εντάξει τα αποτελέσματα των παρατηρήσεων της σε μια επείγουσα, νέα  αναπτυξιακή στρατηγική δεν μπορεί παρά να αποδεχθεί και, μάλιστα, να υπογραμμίσει ότι μια τέτοια γεωγραφική ζώνη υφιστάμενων πλεονεκτημάτων, μεγάλης έκτασης και εξαιρετικής σπουδαιότητας  είναι η Βόρεια Ελλάδα (Θεσσαλία, 'Ηπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Βόρειο Αιγαίο).   Η Βόρεια Ελλάδα συνιστά αυτό τον εθνικό χώρο συγκριτικών πλεονεκτημάτων, διαθέσιμων για την νέα εθνική προσπάθεια ανόρθωσης.  

                Ο καθένας, ιδιαίτερα δε οι εμπειρότεροι και οι κατέχοντες θέσεις ευθύνης, μπορούν  να δουν και να αξιολογήσουν τη σημασία, το βάρος και τη σπουδαιότητα αυτών των στοιχείων-πλεονεκτημάτων και να σχεδιάσουν, διευκολύνοντας την επενδυτική  στόχευση και την συγκεκριμένη κινητοποίηση χρηματοδοτικών μέσων και πόρων. Ό,τι αλλού πρέπει να χτισθεί, να δομηθεί από  το χαμηλότερο σημείο και στην πιο δυσμενή συγκυρία, εδώ, υπάρχει, ή, υπάρχει στα ουσιώδη του για να υποστηρίξει το σχέδιο επανεκκίνησης - ανάκαμψης.  Από δω, μπορεί,  στοχευμένα και με προτεραιότητες, να ξεκινήσει ορμητικά, να ανελιχθεί και να διαδοθεί παλιρροϊκά και παραγωγικά η νέα αναπτυξιακή προσπάθεια.

            Η γεωοικονομική, γεωστρατηγική θέση συνδυασμένη με την ευνοϊκή θέση στο πεδίο και τα δίκτυα των αγορών του ευρωπαϊκού αλλά και του ανατολικού χώρου, καθώς τις παραδόσεις στην ευρύτερη περιοχή της Ν/Α Ευρώπης ανταγωνιστικότητας αλλά και οικονομικών συνεργασιών, ταυτόχρονα με την ιστορική όσμωση, σε πλαίσια σεβασμού, και την πολιτισμική επικοινωνία και ενεργητικό πνεύμα παρέχουν ένα πλέγμα μοναδικών στοιχείων για πολυεπίπεδη οικονομική δραστηριότητα. Παράλληλα, οι υποδομές μεταφορών (οδικές : Εγνατία, κάθετοι άξονες, αεροπορικές , λιμενικές -θαλάσσιες,  σιδηροδρομικές), με άμεσα δυνατή την ανάπτυξη μεγάλων διαμετακομιστικών κέντρων συνδυασμένων μεταφορών αναβαθμίζουν καθοριστικά για την εμπορική δραστηριότητα και την αναπτυξιακή δυναμική  όχι μόνο τη Β. Ελλάδα, αλλά συνολικά την ελληνική οικονομία. Ταυτόχρονα, τα υπάρχοντα εθνικά ενεργειακά κέντρα (Δυτική Μακεδονία), οι πλούσιοι ενεργειακοί πόροι, τα αντίστοιχα δίκτυα (ΔΕΠΑ, ΤΑΡ), καθώς και τα ενταγμένα ενεργειακά έργα στα αντίστοιχα ευρωπαϊκά κοινού ενδιαφέροντος αυξάνουν αποφασιστικά τη θέση και το βάρος της Β. Ελλάδας στον ευρω-ασιατικό και μεσογειακό ενεργειακό χάρτη. Ενώ, τα δώδεκα (12) ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Β. Ελλάδας, το Διεθνές Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μαζί με τα αξιόλογα ερευνητικά και  μορφωτικά κέντρα (πανεπιστημιακά και ανεξάρτητα) συνιστούν θεσμούς παραγωγής δυναμικού υψηλής στάθμης και προχωρημένης, εφαρμοσμένης τεχνογνωσίας, με υπαρκτές και τις δυνατότητες για ένα σχεδιασμένο ελληνικό άλμα στις νέες τεχνολογίες.

            Εστιάζοντας  σ΄έναν πολυσυζητημένο, καίριο, αλλά πρακτικά υποεκτιμημένο  τομέα, τον αγροτοδιατροφικό, οφείλουμε ορισμένες επισημάνσεις. Ιδιαίτερα όταν ο αγροτικός τομέας της Β.Ελλάδας ξεπερνά τα 2/3 του συνολικού αγροτικού τομέα της χώρας. Επιβεβαιώνοντας με τον πιο καταλυτικό τρόπο ότι πιο πάνω υποστηρίξαμε για τη σημασία και τα πλεονεκτήματα της Β. Ελλάδας.

            Ειδικότερα, η συμβολή της γεωργίας στο ΑΕΠ της χώρας από 12,5% το 1995 περιορίστηκε στο 4,1% το 2009. Είναι όμως αξιοσημείωτο ότι κατά τα έτη της οικονομικής κρίσης η συμβολή της γεωργικής παραγωγής έχει αυξηθεί, κυρίως λόγω της κατάρρευσης της συνολικής εθνικής παραγωγής. Έτσι , το 2013 το μερίδιο της γεωργίας στο ΑΕΠ ήταν 5,2% αυξημένο από το 4,1% του 2009, με τον γεωργικό τομέα να επιδεικνύει αντι-κυκλική συμπεριφορά. Τούτο αποτελεί, ήδη, ένα μήνυμα της ελληνικής γεωργίας, το οποίο  πρέπει να αξιοποιηθεί καθιστώντας τη γεωργία μία από τις κινητήριες δυνάμεις ανάκαμψης.

            Για την θετική εξέλιξη απαιτείται : μια συμπαγής αγροτοδιατροφική  αλυσίδα, στη θέση του σημερινού ασυντόνιστου και κερματισμένου τομέα, και, επίσης,  ένα νέο θεσμικό πλαίσιο, υβριδιακό και συνεργατικό, βασισμένο στη συνέργεια ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, στη θέση του σημερινού ασταθούς και αναποτελεσματικού υφιστάμενου πλαισίου.

            Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) αποτελεί τον κατεξοχήν φορέα πολιτικής στον πρωτογενή τομέα όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και και για όλες τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. Στο πλαίσιο της ΚΑΠ, για την Ελλάδα το 79%, δηλαδή,  2,3 δισ. € το 2012, είναι άμεσες ενισχύσεις (Πυλώνας Ι) και 21% (670 εκ. €) αποτελούν κονδύλια για αγροτική ανάπτυξη (Πυλώνας ΙΙ), σημειώνοντας ότι υπάρχει θεσμοποιημένο περιθώριο μετακίνησης πόρων για δικαιούχους από  τον Πυλώνα Ι  προς τον Πυλώνα ΙΙ,  δηλαδή για υποστήριξη  της περιφερειακής αγροτικής ανάπτυξης. Εκείνο, πάντως, που πρέπει να τονισθεί είναι  ότι  δεν ήταν τα προβλήματα κατανομής η αιτία  για την μη σωστή εφαρμογή των ενισχύσεων (Πυλώνας Ι), που επέφερε επανειλημμένα πρόστιμα , τα οποία κατά την επταετία 2007 -2013, σε έτη οξείας κρίσης, επιβλήθηκαν σε βάρος της χώρας ύψους 1,4 δισ. €. Όμως και η απορρόφηση κονδυλίων για την περιφερειακή ανάπτυξη δεν είναι ικανοποιητική. Την ίδια περίοδο , 2007 -2013, η χώρα απορρόφησε μόνο το 41% των δεσμευμένων πόρων, στις προτελευταίες θέσεις λίγο πάνω από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία.  Δίπλα στα στοιχεία αυτά, πρέπει να τοποθετηθούν ορισμένες ενδεικτικές αναφορές : για τις τρεις βασικές εισροές παραγωγής (σπόροι, χημικά, λιπάσματα) διατίθενται 700 εκ. €, και εδώ πρέπει να προστεθεί ΦΠΑ 18% , καθώς και οι νέες φορολογικές  και ασφαλιστικές επιβαρύνσεις. Το σύνολο αυτό,  1 δισ.€ ετησίως, αντιστοιχεί περίπου στο 50% των ετήσιων ενισχύσεων μέσω της ΚΑΠ.

             Η παρακάτω δέσμη προτάσεων θεωρούμε ότι θα ήταν θεαματικά ευεργετική, προωθητική  για τον ελληνικό αγροτοδιατροφικό τομέα, με ιδιαίτερη πάντα σημασία για τη Β. Ελλάδα.

·         1.  Δημιουργία Εθνικού Διεπαγγελματικού Συμβουλίου του αγροτοδιατροφικού  τομέα, αποτελούμενο από εκπροσώπους όλης της αγροτοδιατροφικής αλυσίδας, με ρόλο όχι συνδικαλιστικό, αλλά επιχειρησιακό, διαχειριστικό, συμβουλευτικό, γέφυρα μεταξύ του παραγωγού και της έρευνας/εκπαίδευσης/κατάρτισης, γέφυρα μεταξύ της παραγωγής -της μεταποίησης -της αγοράς,  γέφυρα μεταξύ των δυνάμεων της παραγικής οικονομίας και των φορέων πολιτικής. Το Συμβούλιο αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει και να διαχειρισθεί έναν Ελληνικό Κόμβο  Εξαγωγικής Εφοδιαστικής Αλυσίδας Τροφίμων σ΄ένα εμπορικό, συναλλακτικό κέντρο στην Ευρώπη (πόλη, ή βασικό εμπορικό σημείο σε χώρα της Ε.Ε.), σαν τον Κόμβο που θα εξυπηρετεί την εξαγωγή ελληνικών προϊόντων διατροφής σε μεγάλη, αλλά και μικρότερη κλίμακα, καθώς, επίσης και  θα διασυνδέει εμπορικά τους φορείς -αγοραστές των ευρωπαϊκών αγορών με τους αντίστοιχους ελληνικούς  (συνεταιρισμούς, ομάδες παραγωγών, παραγωγικές επιχειρήσεις, εξαγωγείς). Το Συμβούλιο αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει και να διαχειριστεί ορισμένους σημαντικούς φορείς, όπως Πάρκα Καινοτομίας Τροφίμων, Ελληνική Διαδικτυακή Πύλη Τροφίμων, Εμπορικό Σήμα Ελληνικών Τροφίμων (brand name)με τη μορφή δικαιόχρησης (franchise),  Εκκολαπτήρια Επιχειρήσεων Αργοδιατροφής.

·         2.  Μετακίνηση του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ) στη Θεσσαλονίκη, με ταυτόχρονη εκσυγχρονιστική και διοικητική του αναδιάρθρωση. Στη δική μας οπτική, η μετακίνηση αυτή, μαζί και άλλων παραγωγικών Υπουργείων, αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου ριζοσπαστικού σχεδίου, στο οποίο θα επανέλθουμε διεξοδικότερα, και το οποίο η κρίση καθιστά αναγκαίο, αλλά και εφικτό, και αφορά στην ευρύτερη εθνική παραγωγική και διοικητική ανασύνταξη-ανασυγκρότηση της χώρας δημιουργώντας ένα συνολικά νέο πρότυπο για τη δομή και τις προοπτικές της. Η μετακίνηση παραγωγικών Υπουργείων από την Αθήνα  στη Θεσσαλονίκη (οπωσδήποτε : το ΥΠΑΑΤ, το Υπουργείο Ενέργειας, Χωροταξίας και Περιβάλλοντος, το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Νέων Τεχνολογίων και Τηλεπικοινωνιών, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, το Υπουργείο Τουρισμού) συσχετίζεται και υποστηρίζει  ένα νέο αποτελεσματικό οργανωτικό πρότυπο, μια νέα άρθρωση των δομών εξουσίας  της χώρας. Οδηγεί σε συνάντηση τα επιτελικά κέντρα με την παραγωγή, σε συνάρτηση με το νεύρο των χώρων και των εξελίξεων τους  και ανατρέπει τις  παραδοσιακές νοοτροπίες και άκαμπτες λογικές του αθηνοκεντρισμού και του παρασιτισμού. Το ΥΠΑΑΤ, λοιπόν, από τη Θεσσαλονίκη θα συναντήσει την αγροτικού παραγωγή, τη δράση και τις ανησυχίες του αγροτικού κόσμου, των συναφών μεταποιητικών -βιομηχανικών δραστηριοτήτων και θα ασκήσει ζώσες πολιτικές  μετρήσιμων αποτελεσμάτων με ενεργή από τα κάτω συμμετοχή και δημιουργική κριτική. Ας σημειώσουμε, εδώ, το πόσο καθοριστικά διαφορετικό σε επίπεδο αντίληψης και στρατηγικής θα ήταν, αν αντί του παραρτήματος του πρωθυπουργικού γραφείου στη Θεσσαλονίκη, είχε εκπονηθεί και προωθηθεί μια τέτοια θεσμική αλλαγή ενταγμένη σε μια ευρύτερη στρατηγική δομικών αλλαγών.

·         3. Στα πλαίσια των παραπάνω, δημιουργία μόνιμου Γραμματέα στο ΥΠΑΑΤ και δημιουργία Διαρκούς Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τα Τρόφιμα, τη Γεωργία και την Αγροτική Ανάπτυξη.

Θεσσαλονίκη, 11 Ιανουαρίου 2016           

Από τη "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ της Κυριακής", 7.1.2017, άρθρο μου, με τίτλο : ''Το στοίχημα της επανεκκίνησης : η Θεσσαλονίκη και η Βόρεια Ελλάδα'' Το στοίχημα της επανεκκίνησης : η Θεσσαλονίκη και η Βόρεια Ελλάδα.

Οι κυβερνητικές εκτιμήσεις για υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης του 2017 στηρίζονται ουσιαστικά σε μια εμπειρική προσέγγιση : ''επτά χρόνια ύφεσης είναι πάρα πολλά, η υποχώρηση έχει φτάσει σε κατώτερο σημείο και δεν μπορεί παρά να υπάρξει αναστροφή, με θετικό πρόσημα ανάκαμψης''. Η εμπειρική αυτή προσέγγιση πλαισιώνεται από εικασίες και διαδίδεται με εικοτολογίες. Λείπουν, όμως, υπαρκτά στοιχεία προγραμματισμού, πραγματικά επενδυτικά σχέδια, ρεαλιστικές αναπτυξιακές προτεραιότητες και συγκεκριμένες περιφερειακές δράσεις.
Η δάνεια θεωρία ότι η εικόνα της ελληνικής οικονομίας προσομοιάζει με ''συμπιεσμένο ελατήριο'', που αναμένεται οσονούπω η εκτίναξή του, βεβαιώνει μάλλον και για σοβαρή θεωρητική ανεπάρκεια, παρά για εμπεριστατωμένη ανάλυση - ερμηνεία πραγματικών τάσεων της ελληνικής οικονομίας. Διότι, αν δεν ξεφεύγει από την αντίληψή μας ότι μιλώντας για οικονομία, μιλάμε πάντα για πολιτική οικονομία, πρέπει να γνωρίζουμε ότι η προσμονή της ''εκτίναξης'', δεν αφορά στον μηχανικό αυτοματισμό του ''συμπιεσμένου ελατηρίου'', αλλά συναρτάται κυρίως με πολιτικές και επιλογές, καθώς και δυνάμεις, που καθιστούν δυνατή και εφικτή μια τέτοια εξέλιξη θεαματικής ανάκαμψης. Ενώ, δεν πρέπει να λησμονούνται ταυτόχρονοι προσδιοριστικοί παράγοντες, όπως η κοινωνική κατάσταση και οι εντάσεις της, οι περιβάλλουσες γεωπολιτικές συνθήκες και οι κρίσεις. Τα τελευταία, μάλιστα, στοιχεία καθόλου δεν συνιστούν ευνοϊκό περιβάλλον. Αντίθετα, μια κοινωνική αναταραχή, - αποτέλεσμα κι αυτή ενός άλλου, σκληρά ''συμπιεσμένου ελατηρίου'' (του κοινωνικού)-, λόγω του ελλείμματος συγκροτημένων εναλλακτικών πολιτικών και απουσίας αντίστοιχων οργανωτικών αρμών, μπορεί να εξελιχθεί σε τυφλή, αποδιαρθρωτική σύγκρουση, ανατρέποντας κάθε θετική οικονομική εξέλιξη, ή προσδοκία.
Αξιοσημείωτη, πάντως, είναι, - πέραν φωτεινών εξαιρέσεων -, και η απουσία συγκροτημένων και εστιασμένων παρεμβάσεων συνολικότερων ή/και τομεακών, καθώς, και οργανωμένου, διευρυνόμενου διαλόγου για την ανάδειξη στοχευμένων προτεραιοτήτων, από Θεσμούς με εθνικό κύρος και εμβέλεια (Πανεπιστήμια, Επιμελητήρια, Τράπεζες, πανελλαδικοί Οργανισμοί και κοινωνικοί Φορείς κλπ), ώστε να δημιουργούνται όροι ανάτασης και λειτουργικών κοινωνικών διεργασιών.