Μια χαμένη γενιά ή μια γενιά των ελπίδων;του Ελευθερίου ΤΖΙΟΛΑΙ. Ένα απογοητευτικό τοπίο.
Αρχικά, ας δώσουμε ορισμένα στοιχεία για να αποκτήσουμε την αδρή αίσθηση του πραγματικού περιβάλλοντος της απασχόλησης και ιδιαίτερα της απασχόλησης των νέων. Ας μπούμε, λοιπόν, σ’ αυτό το γκρίζο, απογοητευτικό, άγριο τοπίο…
(α). Στην κοινωνική κατηγορία των οικονομικά ενεργών νέων, 18 – 29 ετών, η εικόνα είναι: 76% μισθωτοί, 11% αυτοαπασχολούμενοι, 10% συμβοηθούντα (μη αμειβόμενα) μέλη.
(β). Στο σύνολο των Ελλήνων μισθωτών το 24%, στην πλειονότητά του νέοι – αλλά όχι μόνον νέοι –, αμείβονται με μισθούς 500 – 750€. Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να πούμε ότι η «γενιά των 700€» δεν αποτελεί μια συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία, αλλά εκτείνεται στο ¼ της ελληνικής μισθωτής εργασίας. Στοιχείο, που έχει, τουλάχιστο, δύο αναγνώσεις: η πρώτη, η μισθωτή εργασία στην Ελλάδα αμείβεται εξαιρετικά χαμηλά (αφού το ¼ αποτελεί έναν συγκριτικά τεράστιο όγκο εργασίας), η δεύτερη, οι δυνάμεις της υπο – αμειβόμενης μισθωτής εργασίας που συνήθως αποτελούν το κατ’ εξοχήν διεκδικητικό τμήμα της κοινωνίας, την «κοινωνική πρώτη ύλη» των ανατροπών διαθέτει σημαντικό εκτόπισμα στην ελληνική κοινωνική διαστρωμάτωση.
(γ). Τα ποσοστά ανεργίας των νέων, 18 – 29 ετών, με αυξημένο το βάρος των νέων γυναικών, ξεπερνά το 19%! Σε ορισμένες, μάλιστα, περιπτώσεις η κατάσταση είναι εφιαλτική. Ιδιαίτερα, εκεί, όπου τα συνολικά ποσοστά ανεργίας είναι υψηλά. Τέτοια είναι η περίπτωση της Θεσσαλονίκης με ποσοστά συνολικής ανεργίας πάνω από 21%!
(δ). Τα εμπόδια πρόσβασης στην αγορά εργασίας, ο «τοίχος» που επιχειρούν να υπερβούν οι νέοι, πτυχιούχοι και μη, για την ένταξη τους στην απασχόληση απαιτεί επίπονη προσπάθεια, η οποία σε χρόνο – μόνο σε χρόνο – μετριέται ως εξής:
- Για εποχιακή εργασία (από 3 – 8 μήνες και από 12 – 18 μήνες για τα κοινοτικά προγράμματα), απαιτούνται από 20 – 24 μήνες.
- Για μόνιμη εργασία, απαιτούνται 4 έως 5 χρόνια. Δηλαδή, χρόνος ανάλογος του κύκλου των πανεπιστημιακών σπουδών, και, μάλιστα, τις περισσότερες φορές χωρίς καμιά σχέση με τα τυπικά προσόντα του πτυχίου.
Στο χώρο των νέων πτυχιούχων τα χρώματα είναι βαθιά μελανά. Κλάδοι βρίσκονται σε βαθιά κρίση υπερεπαγγελματισμού και ετεροεπαγγελματισμού. Έντονη είναι η τάση προλεταριοποίησης στους μηχανικούς, τους δικηγόρους, τους γιατρούς, ενώ εκτεταμένη είναι η ετεροαπασχόληση νέων επιστημόνων (γεωπόνων, δασολόγων, γεωλόγων, πτυχιούχων ξένων γλωσσών κλπ).
Σε γενικές γραμμές, ο μέσος όρος εισόδου στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα είναι τα 28 χρόνια.
(ε). Η ελληνική κοινωνία, δραματικά, τα τελευταία τέσσερα (4) χρόνια εξελίσσεται σε μια κοινωνία φτωχών. Αφού, κάτω από το όριο της φτώχειας, δηλ. κάτω από τα 5.800 – ετήσιο εισόδημα(!), δεν βρίσκεται μόνο το 68% των συνταξιούχων και το σύνολο των ανέργων, αλλά και το 14% των εργαζομένων! Αυτό σημαίνει ότι το 14% των ελλήνων εργαζομένων, ενώ βρίσκονται στην απασχόληση – ενώ εργάζονται – δεν εξασφαλίζουν το απαραίτητο στοιχειωδώς αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, είναι φτωχοί!
(στ). Αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής τα παρακάτω στοιχεία, που παρουσιάζουν ανάγλυφα, την τεράστια ανακατανομή πλούτου υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου και σε βάρος της εργασίας και την ταυτόχρονη βύθιση και αποδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας.
- Τον τελευταίο χρόνο, μόνο από την αδήλωτη εργασία, την παραβίαση και την καταστρατήγηση του 8ωρου το μεγάλο κεφάλαιο καρπώθηκε, στην ουσία υπεξαίρεσε από τον κόσμο της εργασίας, 25 δις €!
- Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 25% του εργατικού δυναμικού, 1.100.000 εργαζόμενοι, βρίσκονται στην γκρίζα ζώνη της ανασφάλιστης εργασίας στερώντας από τον εαυτό τους ασφαλιστική και συνταξιοδοτική κάλυψη και από το κοινωνικό – ασφαλιστικό σύστημα πόρους, ισχύ και δυνατότητες.
Ο ίδιος ο Υπ. Απασχόλησης πριν την ψήφιση του αντιασφαλιστικού νόμου (Ν.3655) ομολογούσε ότι από την εισφοροδιαφυγή έχει κάθε χρόνο απώλειες 4 δις €!
(ζ). Είναι χαρακτηριστικό να αναφέρουμε ότι με την κατάργηση του αφορολογήτου των 10.500 στο τελευταίο νομοσχέδιο του καθηγητή Οικονομίας, κ. Αλογοσκούφη όσοι είναι άνω των 30 ετών και αμείβονται με 700€ το μήνα και εργάζονται με «μπλοκάκι», ουσιαστικά ανασφάλιστοι, θα επιστρέφουν πίσω στο επαναδρυμένο κράτος της δεξιάς την αμοιβή που αντιστοιχεί σε ενάμιση μήνα εργασίας. Δηλαδή, θα εργάζονται για 12 μήνες και θα αμείβονται για 10,5 μήνες! Τι συμφορά, να σου τύχει καθηγητής Οικονομίας – δεξιός, στη θέση του Υπ. Οικονομίας…
(η). Τέλος, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε – για να αξιολογούμε στις πραγματικές διαστάσεις την υφιστάμενη συνδικαλιστική κατάσταση, αλλά και τα περιθώρια νέων διεκδικητικών και οργανωτικών πρωτοβουλιών (με νέες αντιλήψεις και ολότελα νέες πρακτικές) – ότι στους νέους εργαζόμενους κάτω των 30 ετών, τα 2/3 δεν είναι μέλη σε κανένα σωματείο. Αυτοί οι εργαζόμενοι συμπολίτες μας υπερβαίνουν το ένα (1) εκατομμύριο και είναι έξω από τις σημερινές παραδοσιακές συνδικαλιστικές δομές του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.
Ως σημαντική εναλλακτική «δομή» επικοινωνίας, παρέμβασης και στήριξης πρέπει να αναγνωρισθεί το blog που έχει συγκροτηθεί και λειτουργεί με σοβαρές δυνατότητες και επιρροή με την ομότιτλη επωνυμία g700 blog (η επακριβής διεύθυνση στο internet: g700blogspot.com). Blog το οποίο βρίσκεται στην 30η θέση δημοτικότητας με 600 – 3.000 hits/ ημέρα.
ΙΙ. Μια άλλη προοπτική είναι εφικτή.
Το τοπίο αυτό αποτέλεσμα εξελίξεων στο οικονομικό πεδίο υπό την ανεξέλεγκτη κυριαρχία των δυνάμεων του κεφαλαίου και της αγοράς, έλαβε διαστάσεις ακραία σκληρές, βυθίζοντας σε κρίση και απόγνωση την συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας τα τελευταία τέσσερα (4) χρόνια της διακυβέρνησης της «Ν.Δ.».
Ενώ, το αύριο αναμένεται πιο σκληρό, εξουθενωτικό…
Η ταχύτερη απομάκρυνση της «Ν.Δ.» από την κυβέρνηση αναδεικνύεται ως πρώτος άμεσος στόχος. Θα έλεγα, η «πρώτη όψη του νομίσματος».
Η εναλλακτική πρόταση, το εναλλακτικό σχέδιο για το σύνολο των μετώπων, των τομέων της οικονομίας και κοινωνικής ζωής της χώρας είναι ο δεύτερος στόχος που κατοχυρώνει και δικαιώνεται μέσα από μια άλλη πορεία. Η «δεύτερη όψη του νομίσματος». Οι δύο στόχοι, οι δύο όψεις πρέπει να εννοούνται ενιαία, ακριβώς ως όψεις του ίδιου νομίσματος.
Η απασχόληση και, μάλιστα, η πλήρης απασχόληση, και το κράτος πρόνοιας πρέπει να αποτελούν στα πλαίσια μας νέας, προοδευτικής οικονομικής πολιτικής τους κεντρικούς άξονες.
Αναγκαστικά θα είμαι, εδώ, επιγραμματικός, εστιαζόμενος στη γενιά ηλικίας από 25 έως 35 ετών, στην G – 700, όπως αποκαλείται.
Πρώτα – πρώτα, όμως, ορισμένες μερικές εισαγωγικές παρατηρήσεις ιδεολογικής απόχρωσης.
Στην Ευρώπη εμφανίστηκαν blogs για τη «γενιά των 1000€», στην Ελλάδα των «700€», και όλα αυτά είχαν θετικό προσανατολισμό.
Καθιερωμένοι, όμως, πολιτικοί όλων των αποχρώσεων και κατεστημένα Μ.Μ.Ε. άρχισαν να μετατρέπουν σε κλισέ, σε κοινοτυπία – θα ήταν καλύτερα να πω: κενολογία – «τη γενιά των 700€». Πρώτα, θάβουν τη νέα γενιά και, μετά, το παίζουν «σωτήρες» της. Η συντήρηση ενοχοποιεί τη νέα γενιά. Η «αριστερά» ακολουθεί το μοτίβο της θυματοποίησης («η νέα γενιά, θύμα», «θύμα αυτών των καταστάσεων η νέα γενιά» κ.ο.κ.). Παιδιά την έχετε βάψει, τους λένε, κατεβάστε τον πήχη των φιλοδοξιών σας! Σας υιοθετούμε, σας καπελώνουμε, σας κολακεύουμε, ακόμα, και σας θρηνούμε. Αρκεί να σας «μαντρώσουμε»…
Η κολακεία του νέου (ως ιδέα και πρόταση) και των νέων (ως άτομα) είναι το τελευταίο καταφύγιο των «γηρασμένων» για να ευνουχίσουν των νέων την ανατρεπτικότητα. Τα ίδια και χειρότερα κάνει η ψεύτικη και ψευδεπίγραφη ανανέωση του lifestyle και του ευκαιριακού εντυπωσιασμού.
Αλλά και συνδικάτα και «αριστερά» έχουν ως κεντρικό υποκείμενο τους τον άνδρα, πενήντα και κάτι, με σταθερή απασχόληση στον ευρύτερο δημόσιο τομέα.
Τι «αριστερά» μπορεί να είναι αυτή, που με κλισέ «τη γενιά των 700€» αποκρύβει τις βαθιές ανισότητες, τις ταξικές αντιθέσεις, τις κοινωνικές διαφοροποιήσεις, που υιοθετεί τη συντηρητική «κουλτούρα του φόβου» και κάνει ιδεολογικό εμπόριο φοβίας. Τι σχέση μπορεί να έχει η Αριστερά με την απόκρυψη της ταξικής πραγματικότητας, την καθήλωση, τη φοβία, την αδυναμία πρωτοβουλιών;…
Μια ειλικρινής και τολμηρή Αριστερά – τέτοια που θέλουμε να είμαστε – θα μπορούσε να (σας) πει: παιδιά είστε μια γενιά που γνώρισε τα υψηλότερα επίπεδα ειρήνης, δημοκρατίας, ευημερίας, πληροφόρησης, η πρώτη στην ιστορία που υπερέχει τεχνολογικά της προηγούμενης, η πρώτη σε οικογενειακή στήριξη και ανεκτικότητα, γίνετε αγωνιστές στη ζωή, μπορείτε να τα καταφέρετε πολύ καλύτερα από εμάς, αναλάβετε την ευθύνη του εαυτού σας στις σπουδές, την εργασία, την καινοτομία, την αυτοδημιούργητη επιχειρηματικότητα, στην κοινωνική και δημοκρατική συμμετοχή και θα βρείτε το υποστηρικτικό χέρι μιας δίκαιης κοινωνίας, ιδιαίτερα στους πρώτους σταθμούς του βίου σας. Μην κολακεύετε τον κάθε «καλομαθημένο» των ανώτερων τάξεων που θέλει μόνο για βενζίνη και καφέδες 700€, που ξυπνά στις δύο το μεσημέρι, τα «θέλει όλα έτοιμα» και φαντασιώνεται ότι μια μέρα θα υποκαταστήσει την οικογενειακή υπερπροστασία με μια απροσδιόριστη κρατική υπερπροστασία. Οι «χλιδάνεργοι», όπως εύστοχα τους αποκαλούν οι νέοι του καθημερινού αγώνα, που ζούνε χλιδάτα και υποδύονται τον άνεργο δεν μπορούν να είναι πρότυπο, ούτε, βέβαια, κριτές. Ούτε μπορεί να αποτελεί παράδειγμα το ξεροστάλιασμα στα υπουργικά, βουλευτικά γραφεία για ένα «βύσμα» στο στρατό, στον ΑΣΕΠ, στους ειδικούς φρουρούς…
Όμως, το πρόταγμά μας ότι η σημερινή νέα γενιά θα ζήσει καλύτερα από την προηγούμενη θα μείνει μετέωρο, έωλο, όσο δεν προβάλλουμε μια δέσμη εναλλακτικών προτάσεων, αντί να εξαντλούμαστε σε δημοσιογραφικές διαπιστώσεις και ψεύτικο ενδιαφέρον.
1ο. Για την είσοδο στην εργασία.
Πρώτο: θα στηρίξουμε το στόχο για τετραετή κρατική χρηματοδότηση των ασφαλιστικών εισφορών των νέων με προϋπόθεση τη μη απόλυση παλαιότερων εργαζομένων;
Δεύτερο: θα αναδείξουμε το στόχο για αρνητικό φόρο εισοδήματος (δηλ., πίστωση φόρου) που συμπληρώνει αυτόματα, με επιστροφή φόρου το εισόδημα των εργαζομένων, ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών, μέχρι να φτάσει ένα εγγυημένο επίπεδο που καλύπτει τις ανάγκες τους; Για κάθε ένα ευρώ (1€) αμοιβή, επιχορήγηση με 30 λεπτά μέχρι να φτάσεις σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο εγγυημένου μισθού. Δεν σου προσφέρω χρήμα για να κάθεσαι, ενισχύω τα κίνητρά σου για εργασία.
Τρίτο: θα στηρίξουμε το στόχο των συνεταιριστικών κοινοπραξιών των νέων σ’ όλους τους τομείς (αγροτική οικονομία, συμπληρωματικές υπηρεσίες πρόνοιας και περίθαλψης, νέα προϊόντα καινοτομίας, περιβαλλοντική τεχνολογία και δραστηριοποίηση, πολιτιστική παραγωγή κλπ) με ισχυρές φορολογικές απαλλαγές και ισχυρά κίνητρα επιδότησης κατά την εκκίνηση. Ώστε να αναδειχθεί και να επεκταθεί η «κοινωνική οικονομία».
Τέταρτο: θα αναδείξουμε το στόχο για κατώτερο μισθό στα 1.000€ στα πλαίσια μιας εθνικής – κοινωνικής συμφωνίας με αναπτυξιακές προτεραιότητες και κίνητρα, ή, θα παγιδευθούμε σε μια εύκολη συνταγή που στην πράξη σημαίνει μη πρόσληψη νέων και αύξηση της ανεργίας, των 1.500€;
Πέμπτο: θα αντιμετωπίσουμε την μετεξέλιξη των STAGE σε σταθερή, ασφαλισμένη εργασία, ή θα αφήσουμε αυτό το καθεστώς ντροπής και ομηρίας να αποσαθρώνει τη νεολαία;
2ο. Μια νέα αρχιτεκτονική του ασφαλιστικού συστήματος (και για τους νέους).
Η «Ν.Δ.» έχει σαν στόχο, με την λεγόμενη «μεταρρύθμιση» τη σύγκλιση των συντάξεων όλων των γενεών στο χαμηλότερο επίπεδο της κατώτερης εγγυημένης, της λεγόμενης εθνικής σύνταξης.
Η αποκλειστική στήριξη του ασφαλιστικού στον κρατικό προϋπολογισμό, το σπάσιμο της σχέσης «εισφορών – παροχών», η γενίκευση των αντικινήτρων στις εισφορές θα οδηγήσει, αναπότρεπτα, στην εξίσωση προς τα κάτω των συντάξεων, ειδικά των νέων γενεών.
Το συμφέρον της νέας γενιάς βρίσκεται σε μια νέα, βιώσιμη αρχιτεκτονική του ασφαλιστικού συστήματος με ορίζοντα το 2035. Η σύνταξη θα αποτελείται από το μη ανταποδοτικό μέρος που καλύπτει ο κρατικός προϋπολογισμός και θα προσδιορίζεται πάγια, και από το ανταποδοτικό μέρος της, το οποίο θα υπολογίζεται με έναν αντικειμενικό πολλαπλασιαστή κεφαλαιοποίησης, ανεξάρτητα από τις διακυμάνσεις των αγορών. Το κόστος μετάβασης σ’ αυτή τη νέα αρχιτεκτονική θα το εξασφαλίσει το κράτος, ώστε να μην υπάρξει μια γενιά που θα πληρώσει και τις δικές της και τις δικές μας συντάξεις.
Ένα συμπληρωματικό, αλλά κρίσιμο ρόλο θα παίξει, εδώ, το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης των Γενεών, όπως το προτείνει το ΠΑ.ΣΟ.Κ..
3ο. Το Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης.
Είναι δυνατό να εμφανιζόμαστε σαν υπερασπιστές «της γενιάς των 700€» και να αρνούμαστε τη δημιουργία ενός νέου αποθεματικού για λογαριασμό της, του Εθνικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Α.); Γιατί δεν απαιτούμε όλα τα έσοδα από την εκμετάλλευση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου, όπως Τουριστικά Ακίνητα, Ολυμπιακές εγκαταστάσεις κ.α. να χρηματοδοτούν το Ε.Κ.Α.; Γιατί να δίνουν μερικά δις ευρώ κάθε χρόνο για τα επόμενα χρόνια για να αγοράσουν άδειες εκπομπής CO2 από τρίτες χώρες, αντί να επιβληθεί φόρος στις σημαντικές πηγές εκπομπής CO2 πάνω από τα επιτρεπτά όρια, ώστε να δημιουργηθούν ισχυρά κίνητρα για καθαρές τεχνολογίες και τα έσοδα του πράσινου φόρου να πηγαίνουν προς όφελος της νέας γενιάς στο Εθνικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης. Σκεφτείτε ότι μόνο για την ηλεκτροπαραγωγή από ορυκτά καύσιμα θα πρέπει να πληρώσουμε ως χώρα για «άδειες» σε τρίτες χώρες 2δις € το χρόνο!
4ο. Ένα «προσωπικό κεφάλαιο» για το ξεκίνημα κάθε νέου, κάθε νέας.
Θέλουμε κάθε νέος, κάθε νέα να ξεκινά την είσοδό του στην ενήλικη ζωή, στα 18 του χρόνια, με ένα προσωπικό αποταμιευτικό – επενδυτικό «κεφάλαιο». Η πολιτεία αυτόματα με τη γέννηση κάθε παιδιού θα κάνει μια αρχική κατάθεση σ’ έναν προσωπικό προθεσμιακό λογαριασμό στον οποίο μπορεί με ισχυρά φορολογικά κίνητρα να καταθέτει επίσης χρήματα η οικογένειά του, ή ο εργοδότης των γονιών του, ή ο τοπικός δήμος. Στα 18 του, ο νέος θα μπορεί με ελεύθερη επιλογή είτε να χρηματοδοτήσει τις σπουδές του, είτε την έναρξη επαγγέλματος του, είτε να μεταφορτώσει το λογαριασμό του σε προσωπικό ασφαλιστικό – επενδυτικό βιβλιάριο.
Κρίνω απαραίτητο, στο σημείο αυτό, για την καλύτερη κατανόηση της νέας πραγματικότητας και των νέων προοπτικών να προβώ σε ορισμένες αντιδιαστολές και επισημάνσεις.
Η δημόσια απασχόληση απορρόφησε στη δεκαετία του ’80 το 70% των πτυχιούχων και αποτέλεσε θεμελιώδη μηχανισμό κοινωνικής ανέλιξης. Αυτό δεν είναι εφικτό, στον ίδιο βαθμό, σήμερα. Πρώτο, λόγω της υπερμαζικοποίησης των Πανεπιστημίων – Τ.Ε.Ι. και δεύτερο, γιατί υπάρχουν εύλογα όρια στην επέκταση της δημόσιας απασχόλησης πέρα από τα οποία μπορεί αυτή να γίνει αρνητική για το σύνολο της απασχόλησης. Είναι λάθος η επιλογή να υπερφορολογούμε, να πνίγουμε παραγωγικές δραστηριότητες (με μοιραία αποτελέσματα, ιδιαίτερα, για την ανερχόμενη μικρομεσαία επιχείρηση) για να συντηρήσουμε έναν αυξανόμενο όγκο δημοσίων υπαλλήλων σε τομείς χαμηλής παραγωγικότητας με ολέθριες συνέπειες συνολικά για τις προοπτικές της οικονομίας. Είναι λάθος να αποδεχόμαστε και να προβάλλουμε ως προσδοκία αυτό, που ειρωνικά, ονομάσθηκε greek dream (σαν ένα κακέκτυπο του american dream) και αποτελεί μια θέση μόνιμου υπαλλήλου στο δημόσιο. Εξαπατούμε τη νέα γενιά όταν της κληρονομούμε ως «όνειρο» μια πάση θυσία θέση στο δημόσιο, ακόμα, και αν αυτή δεν είναι κοινωνικά αναγκαία και αποδοτική.
Προσλήψεις ναι, αλλά ενταγμένες σ’ ένα σχέδιο μετασχηματισμού του δημοσίου τομέα, αναβάθμισης του κοινωνικού κράτους, προώθησης της αποκέντρωσης και της αποτελεσματικότητας. Από το κάθε ευρώ του φορολογούμενου οφείλουμε να παίρνουμε πίσω, στην πράξη, τη μέγιστη δυνατή κοινωνική αξία.
Επίσης, η προοπτική μετακίνησης της οικονομίας από την «άυλη οικονομία» στην πραγματική οικονομία της παραγωγής, της γνώσης και των υπηρεσιών προϋποθέτει ένα πλαίσιο νέων αντιλήψεων και κινητήριων πολιτικών. Δεν είναι δυνατό αυτό να συμβεί αν δεν κινηθούν συνδυαστικά και ταυτόχρονα: (α). Πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα, (β). το κράτος και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας, (γ). οι δυναμικές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, (δ). η απασχόληση; Δεν είναι δυνατό να συμβεί αυτό με νοοτροπίες οπισθοδρομικές που ενοχοποιούν ακόμα τη σύνδεση της εφαρμοσμένης έρευνας με την πραγματική οικονομία και την αξιοποίηση των όποιων αποτελεσμάτων της έρευνας; Δεν είναι δυνατό να συμβεί αυτό αν δεν σπάσουμε τις κλειστές και καρτελοποιημένες καταστάσεις στην αγορά, αν δεν καταργήσουμε το κρατικό – ολιγαρχικό σύμπλεγμα της πραγματικής διαπλοκής που τα θέλει όλα δικά του και δημιουργεί ασφυξία στους νεοεισερχόμενους; Σίγουρα, επίσης, δεν μπορούμε να το καταφέρουμε αν δεν εξαλείψουμε τις «μαύρες» και «γκρίζες» ζώνες στην αγορά εργασίας σε βάρος, κυρίως, των νέων, και, βέβαια, αν δεν υπερβούμε τα άκαμπτα ιεραρχικά μοντέλα, τα κατεστημένα ηλικιακά κριτήρια αμοιβής και ανάδειξης στις θέσεις ευθύνης.
Δύο λόγια, εδώ, για το μεγάλο κεφάλαιο, το μεγάλο εφαλτήριο προς το μέλλον: την εκπαίδευση. Είναι υποκρισία να «κοπτώμεθα» για «τη γενιά των 700€» και να μην παίρνουμε θέση στο ζήτημα: Τι χρειάζεται η εκπαίδευση; Πόρους (χρήμα) ή/και αλλαγές (δομών, σπουδών, προσανατολισμού, αξιολόγησης); Η δεξιά επιβάλλει «αλλαγές», που τις βαφτίζει «μεταρρύθμιση» και αποτελούν την εισβολή της αγοράς και του ιδιωτικού μέσα από την απορύθμιση και την αποδιάρθρωση. Τα εσωτερικά κατεστημένα ζητούν χρήμα και μόνο (να το διαχειρισθούν, μάλιστα, όπως επιθυμούν). Η απάντηση πρέπει να είναι: «χρήμα + αλλαγές» (στα σχολεία και τα Πανεπιστήμια). Είναι λάθος, να συμβιβαζόμαστε με εκπαιδευτικά ιδρύματα κάτω από τα αναγκαία στάνταρ ποιότητας, πράγμα που οξύνει τις εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανισότητες. Είναι λάθος, να συμβιβαζόμαστε με κατεστημένα (καθηγητικά, συντηρητικά, διαπλοκής) που απομυζούν δημόσιο χρήμα προς «ίδιον όφελος» και χαντακώνουν το νεύρο και το όνειρο. Είναι υποκρισία, να κλείνουμε τα μάτια στις μεγάλες εκπαιδευτικές ανισότητες, τα άνισα επίπεδα σχολικής επίδοσης από περιοχή σε περιοχή, από συνοικία σε συνοικία, από σχολείο σε σχολείο. Το χρήμα είναι σημαντικό, αλλά μόνο του δεν δουλεύει. Είμαστε ψεύτικοι φίλοι της νεολαίας, θλιβεροί υπερασπιστές της στασιμότητας, όταν αρνούμαστε την εξακρίβωση της προστιθέμενης γνώσης που παρέχουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, της ποιότητας της διδασκαλίας, των σπουδών, της έρευνας, των επαγγελματικών προοπτικών των αποφοίτων τους, καθώς και της κοινωνικής ανέλιξης των νέων πτυχιούχων από τα κατώτερα στρώματα.
ΙΙΙ. Οι ευρύτερες διαστάσεις, συνοπτικά.
Μην ξεχνούμε ότι ζούμε και κινούμαστε σ’ ένα κοινωνικοοικονομικό σύστημα που βάση του είναι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής. Σύστημα, που παράγει την πόλωση, αφού μια μικρή, ολιγαρχική κοινωνική μερίδα οικειοποιείται τον τεράστιο παραγόμενο πλούτο απ’ όλους τους συντελεστές της παραγωγής. Πόλωση, που βαθαίνει τις κοινωνικές ανισότητες και δημιουργεί τις αντιθέσεις. Η συγκέντρωση πλούτου από τους «λίγους» και οι χαμηλοί μισθοί (έως τα 700€, αλλά όχι μόνο) είναι αποτέλεσμα και στοιχείο αναπαραγωγής αυτού του συστήματος.
Θα ήμασταν πολύ αποσπασματικοί και οριακοί αν δεν επισημαίναμε – έστω σε αδρές γραμμές –, στη σημερινή εποχή, δύο θέματα: τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης και τη σημασία της Ευρώπης, της Ε.Ε.
Η πόλωση ανάμεσα στην ιδιωτική οικειοποίηση και συγκέντρωση του παραγόμενου πλούτου, από τη μια, και η συνεργασία τεράστιου αριθμού παραγωγών (εργαζομένων και τεχνικών) για τη δημιουργία αυτής της παραγωγής και του πλούτου, από την άλλη, είναι το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του σταδίου της καπιταλιστικής εξέλιξης. Χαρακτηριστικά αυτής της πόλωσης είναι η διεύρυνση και το βάθεμα της απόκλισης, αντί της θρυλούμενης από τους νεοφιλελεύθερους σύγκλησης: το 1870 ο λόγος του βιοτικού επιπέδου της πλουσιότερης προς τη φτωχότερη χώρα ήταν 8,7. Το 1960, δηλ. 90 χρόνια αργότερα ο λόγος αυτός αυξήθηκε στο 38,5, το 1990 στο 45,5 και το 2000 στο 58,5! Το 2000, οι 342 πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο είχαν μεγαλύτερο εισόδημα απ’ αυτό του μισού πληθυσμού όλης της Γης! 1,3 δισεκατ. άνθρωποι, το 1/5 της ανθρωπότητας, ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, στερούνται τροφής, καθαρού νερού και περίθαλψης. Το 1/5 των συνανθρώπων μας ζει στο κατώφλι του θανάτου! 4.000 παιδιά πεθαίνουν κάθε μέρα από τη δίψα! Κάθε επτά (7) δευτερόλεπτα πεθαίνει ένα παιδί κάτω των δέκα (10) ετών από πείνα, κάθε τρία (3) δευτερόλεπτα σβήνει ένα παιδί κα΄τω των πέντε (5) ετών από έλλειψη φαρμάκων!
Οι «ζώνες του Τρίτου Κόσμου» στον Τρίτο Κόσμο, αλλά και στο Παρίσι, το Λονδίνο, την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη.
Αυτή, λοιπόν, η παγκόσμια πόλωση δημιουργεί στον αντίποδα τα κοινωνικά υποκείμενα. Αμφισβήτησης και άρνησης, την αναζήτηση της αυτοδιάθεσης των εθνών, τη διάθεση αποτίναξης των μοντέλων ποδηγέτησης, την αγωνιστική προσπάθεια για αλλαγές προς όφελος των κοινωνικών πλειοψηφιών.
Όπως, πάντα, είναι σημαντικό να κάνουμε διάκριση ανάμεσα στις αντικειμενικές συνθήκες για την κοινωνική αλλαγή και στο επίπεδο συνείδησης των ανθρώπων των εκμεταλλευόμενων τάξεων για την πραγμάτωση της κοινωνικής αλλαγής. Το πρόβλημα στην εξελισσόμενη συγκυρία είναι μάλλον υποκειμενικό: η ανάπτυξη της συνείδησης κοινωνικής αλλαγής. Μια τέτοια ποιότητα συνείδησης αποτελεί το βασικό «κρίκο» ανάμεσα στην κατανόηση των αντικειμενικών συνθηκών και στη μετατροπή αυτής της επίγνωσης σε πολιτικό πρόγραμμα κοινωνικής δράσης και ανατροπής.
Η ιδεολογική και πολιτική απάντηση όλων αυτών που πλήττονται δεν μπορεί να προκύψει αυτόματα, αυθόρμητα από την, όντως σκληρή, αντικειμενική τους κατάσταση. Καθοριστικοί παράγοντες είναι η ηγεσία, το σχέδιο, οι οργανωτικές ικανότητες του πολιτικού φορέα που απευθύνεται στους πληττόμενους, στους εκμεταλλευόμενους ώστε να μετατρέψει τη δυσαρέσκεια σε ενεργή αντίθεση, σε κινητοποίηση, σε αγώνα για Αλλαγή.
Τέσσερα (4) ζητήματα είναι για μια βιώσιμη ανάπτυξη καθοριστικά. Πρώτο, η δραστική μετατόπιση της οικονομίας από την «άϋλη οικονομία» (των τραπεζιτών, του χρηματιστηρίου και των κερδοσκοπιών) προς την πραγματική οικονομία (της παραγωγής, της εργασίας, της γνώσης). Δεύτερο, το στοιχείο της αναδιανομής (στην οικονομία και την εξουσία) είναι ισάξιας σημασίας και προτεραιότητας με το στοιχείο της εργασίας (της πλήρους απασχόλησης) για μια κοινωνία συνοχής και δικαιοσύνης. Τρίτο, η περιφέρεια της χώρας (γεω – οικονομικές ενότητες, κοινωνικές δυνάμεις, αποκεντρωμένοι θεσμοί). Τέταρτο, η «κοινωνική ατμομηχανή» της αναπτυξιακής δυναμικής με τη συγκρότηση μιας νέας πλειοψηφικής παραγωγικής κοινωνικής συμμαχίας.
Η Ευρώπη είναι ο χώρος στον οποίο πρόκειται να εξελιχθεί η δική μας και των άλλων λαών μεγάλη εθνική και κοινωνική προσπάθεια.
Η Ευρώπη των επαναστάσεων και των αντεπαναστάσεων, της Ιεράς Εξέτασης και της Αναγέννησης, των εξάρσεων και των σκοταδισμών, των παρτιζάνων και των «μελανοχιτώνων», του Μάη του ’68 και των ρατσισμών του 2008.
Η Ευρώπη ένα πεδίο με τεράστια ιστορικά αποθέματα και πολλαπλές εναλλακτικές δυνατότητες. Κινείται, σήμερα, στα πλαίσια μιας συντηρητικής αρχιτεκτονικής. Η Ευρώπη της σημερινής Ε.Ε. δεν είναι η Ευρώπη των ευοίωνων προοπτικών. Γι’ αυτό και πρέπει να αλλάξει!
Όποιος θέλει να μετατρέψει την Ευρώπη από γεωγραφικό σε πολιτικό όρο, από οικονομικό σε κοινωνικό όρο, από απλό οργανωτικό σε δημοκρατικό θεσμικό όρο πρέπει να σχηματίσει έναν ενεργό, δηλαδή παρεμβατικό, κοινωνικό και πολιτικό, προοδευτικό. Ο συνασπισμός αυτός, υπογραμμίζουμε όχι μόνο πολιτικός, αλλά και κοινωνικός, οφείλει και σε εθνικό και σ' ευρωπαϊκό επίπεδο να κινηθεί στη βάση ενός κοινού σχεδίου για μια άλλη Ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική.
Απαιτείται μια δραστική στροφή, ένας ριζικός επαναπροσανατολισμός.
Η Σοσιαλιστική Διεθνής αντιστοιχούμενη στις στοιχειώδεις απαιτήσεις της εποχής, θα μπορούσε να αποτελέσει την παγκόσμια πλατφόρμα δυνάμεων για το συντονισμό πρωτοβουλιών και δράσεων, σε συνεργασία και με τον υπαρκτό αστερισμό σχημάτων ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Να αναδείξει την ατζέντα των δικαιωμάτων της εργασίας και των κοινωνιών, απέναντι στην επιδρομή της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Την ατζέντα των δικαιωμάτων ης εργασίας και των κοινωνιών στη σημερινή πραγματικότητα, αλλά και για μια άλλη εποχή.
Και έπρεπε να γίνει αυτό με αφορμή τους Ολυμπιακούς αγώνες της Κίνας. Την Κίνα, μια χώρα όπου – πέρα από συμπλέγματα – δεσπόζει ο αυταρχικός, ολοκληρωτικός καπιταλισμός. Όπου οι εργαζόμενοι αμοίβονται με ημερομίσθιο 1,5€ (!!), εργάζονται σε συνθήκες εξόντωσης επί 70 ώρες την εβδομάδα και αναπαύονται σε κοιτώνες των 16 ατόμων…
Η Σοσιαλιστική Διεθνής, αποτελούμενη κατά το σημαντικότερο μέρος της από τις δυνάμεις της στην Ε.Ε., οφείλει να αναλάβει μια μεγάλη, διαρκή προγραμματική και παρεμβατική πρωτοβουλία με συγκεκριμένους στόχους για την συγκεκριμένη προοδευτική μετακίνηση. Στόχο προς στόχο, βήμα προς βήμα, στην μεταβολή του σημερινού νεοσυντηρητικού ευρωπαϊκού οικοδομήματος: στις περιοριστικές οικονομικές πολιτικές, στην ανεξέλεγκτη δράση της Ευρ. Κεντρικής Τράπεζας, σ’ ένα σύμφωνο για την απασχόληση, σε προτεραιότητες για την ανασυγκρότηση του «κοινωνικού κράτους», στην αποδέσμευση από την ηγεμονία των Η.Π.Α..
Έρχονται ευρω – εκλογές, αν δεν γίνουν νωρίτερα εθνικές εκλογές: να, ένα πλαίσιο προτάσεων για τους άξονες μιας εναλλακτικής πρότασης για μια νέα Ε. Ένωση!
Χωρίς τη δημιουργία ενός τέτοιου νέου, ευνοϊκού περιβάλλοντος στην Ε.Ε. αποτυπωμένου σε νέες μετατοπισμένες ισορροπίες, οι όποιες ριζοσπαστικές προσπάθειες σε εθνικό επίπεδο (στην Ελλάδα, ή όπου αλλού) θα ασφυκτιούν και θα απονευρώνονται.
Οι ευθύνες, αλλά και οι προ(σ)κλήσεις, προς τον σημερινό Πρόεδρο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, Γ. Παπανδρέου, είναι σημαντικές και επιτακτικές. Απαιτείται μια τέτοια επείγουσα ευρωπαϊκή ατζέντα συγκεκριμένης αναμόρφωσης και προοδευτικής μετατόπισης της Ε.Ε.
Ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης,, αντί ενός υποκριτικού ευχολογίου περί κοινωνικής και δημοκρατικής Ευρώπης. Μια ατζέντα της εργασίας, της πραγματικής οικονομίας και των κοινωνιών με προτεραιότητες εφαρμογής, αντί μιας φιλοπροοδευτικής, προσχηματικής φλυαρίας.
IV. Επίλογος: μια νέα περίοδος μπορεί να γεννηθεί...
Νέοι μισθωτοί εργαζόμενοι με αμοιβές έως 700€, αποτελούν την ονομαζόμενη «γενιά των 700€».
Μερικές τελικές παρατηρήσεις είναι αναγκαίες. Οι νέοι σήμερα:
- Δεν είναι όλοι μισθωτοί.
- Πάρα πολλοί είναι άνεργοι.
- Δεν έχουν όλοι μόνιμη εργασία και με τη μερική απασχόληση έχουν χαμηλότερες αποδοχές.
- Πάρα πολλοί ασκούν επαγγέλματα που οι αμοιβές τους δεν έχουν καμιά σχέση με τη μισθωτή εργασία (παραγωγοί υπηρεσιών και προϊόντων, ελεύθεροι επαγγελματίες κλπ).
Υπάρχουν, δηλαδή, στους νέους αυτούς, των 25 έως 35 ετών, και άλλες εσωτερικές διαστρωματώσεις και κατηγοριοποιήσεις. Η άρση των εσωτερικών (ενδο – στρωματικών) αντιθέσεων μπορεί να συμβεί μόνο με την ύπαρξη και την άσκηση μιας πολιτικής που ενοποιεί τον κοινωνικό αυτό χώρο και τον κατευθύνει σε μεγάλους, κοινούς στόχους.
Στο καπιταλιστικό σύστημα, σε όλο τον κόσμο, οι κοινωνίες προσδιορίζονται από κοινωνικές τάξεις και κοινωνικά στρώματα. Το ίδιο συμβαίνει, βέβαια, και δω.
Οι αμοιβές, λοιπόν, από τα 300 έως τα 700 ευρώ προσδιορίζουν μια κατηγορία νέων μισθωτών, αποτελούν ένα νέο κοινωνικό στρώμα μισθωτών. Και αυτή, η κοινωνική τους θέση είναι ο πρωταρχικός προσδιοριστικός παράγοντας. Υπογραμμίζουμε, όμως, και πάλι, ότι οι μισθωτοί των 300 - 700€ δεν είναι μόνο νέοι. Γεγονός, που δεν φέρει μόνο το στοιχείο της διαφοροποίησης αλλά και μπορεί να αποτελέσει την πραγματική βάση επικοινωνίας και κοινής δράσης μεταξύ αυτών των διαφορετικής ηλικίας τμημάτων της μισθωτής εργασίας.
Άλλης τάξης είναι το ζήτημα του προσδιορισμού μιας γενιάς ηλικιακά, πολύ, δε, περισσότερο πολιτικά («γενιά του 114», «γενιά του Πολυτεχνείου», «γενιά των καταλήψεων για την κατάργηση του 815» κλπ). Αφορά κάθε φορά μια περίοδο, μια ιστορική φάση, που συμπυκνώνει:
- Εξελίξεις και σημαντικά γεγονότα.
- Έμπρακτη άσκηση αξιών, παρεμβάσεις, στάση ζωής, και έντονη δράση.
Με άλλα λόγια, αφορά το ρόλο που διαδραμάτισαν οι νέες και οι νέοι, αυτή τη συγκεκριμένη περίοδο, τις βαθύτερες διεργασίες που προκάλεσαν. Ρόλο αγωνιστικό, ιδεολογικό, πολιτικό. Διεργασίες κοινωνικές, αξιακές, εθνικές.
Αυτά είναι τα επιπλέον προσδιοριστικά στοιχεία της έννοιας «γενιά».
Τα τελευταία χρόνια, αν εξαιρέσουμε τις κινητοποιήσεις της σπουδάζουσας νεολαίας για την υπεράσπιση της δημόσιας παιδείας, οι νέες και νέοι δεν δημιούργησαν μείζονα γεγονότα, δεν είχαν μια έμπρακτη και διαρκή άσκηση αξιών, δεν ανέδειξαν κοινωνικούς στόχους και ισχυρά προτάγματα που να πολιτογραφούν όρους «γενιάς». Οι δηλώσεις, οι ανακοινώσεις, οι διαπιστώσεις πάνω σε ένα θέμα δεν αποτελούν γεγονότα, δεν συγκροτούν όρους προσδιορισμού «γενιάς».
Είχαν και έχουν, ωστόσο, σημαντικές πρωτοβουλίες και μια δυναμική ανερχόμενη, ενώ ενυπάρχουν και αξιόλογα στοιχεία πολιτικής συνείδησης και ταυτότητας.
Παράλληλα, το σάρωμα των προσδοκιών τους, η βίωση της οικονομικής κρίσης, τα συσσωρευμένα επαγγελματικά αδιέξοδα και η αποκαθήλωση της κυρίαρχης πολιτικής και των καθιερωμένων πολιτικών διαμορφώνει το έδαφος για την ανάπτυξη καθοριστικών γεγονότων για μια νέα περίοδο. Γεγονότα, που μπορούν να φέρουν τη σφραγίδα της σημερινής νέας γενιάς, η οποία μπορεί έτσι να αναδειχθεί σε καταλύτη.
Πιστεύω ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις, ότι είναι η ώρα, τώρα, να μπει η νεολαία μπροστά!
Η νεολαία του ΠΑ.ΣΟ.Κ., οπωσδήποτε!
Οι νέες και οι νέοι που έχουν πολιτική και κοινωνική συνείδηση δεν πρέπει να εφησυχάζουν.
Δεν αρκεί να ενδιαφέρονται μόνο για τους «μηχανισμούς» και τις διαδικασίες, ή τις θέσεις και τα πόστα, ή πως θα εκλεγούν σε διάφορα όργανα…
Οφείλουν να συμβάλλουν στην οργάνωση – πολιτική και συνδικαλιστική – της εργαζόμενης και σπουδάζουσας νεολαίας σε κινηματική βάση με συγκεκριμένες διεκδικήσεις, με κλιμάκωση και πολιτικοποίηση των αγώνων τους. Το πλαίσιο τους μπορεί να περιλαμβάνει:
(α). Την τήρηση του 8ωρου και της εργασιακής νομοθεσίας. Μέτρα κατά των επιχειρήσεων και των εργοδοτών της «μαύρης» και ανασφάλιστης εργασίας.
(β). Την ίδρυση σωματείων σε κάθε εργασιακό κλάδο και υπεράσπιση της τήρησης των εργασιακών δικαιωμάτων. Ανάρτηση των παραβατών εργοδοτών στο διαδίκτυο.
(γ). Την προώθηση και διεκδίκηση της κατάργησης του νομοθετικού πλαισίου της εργασιακής απορύθμισης, όπως τις ιδιωτικές εταιρείες για το δανεισμό και την ενοικίαση των εργαζομένων, τα ιδιωτικά γραφεία συμβούλων εργασίας και τις εταιρείες προσωρινής απασχόλησης, τα STAGE (όπου, η αύξηση των αμοιβών οπωσδήποτε, στον συμβατικά καθορισμένο κατώτερο μισθό, και η μετεξέλιξή τους σε σταθερή απασχόληση με ασφαλιστική κάλυψη είναι τα απαραίτητα άμεσα μέτρα).
(δ). Την προώθηση της σύγκλισης μισθών και συντάξεων με βάση τα άλλα αναπτυγμένα κράτη – μέλη της Ε.Ε.. Ανάρτηση στο διαδίκτυο συγκριτικών πινάκων αμοιβών, μισθών και συντάξεων σε επαγγέλματα και σε χώρες της Ε.Ε και οργάνωση καμπάνιας αντίστοιχων διεκδικήσεων.
(ε). Την ανάπτυξη ενός φοιτητικού κινήματος, ενός κινήματος της σπουδάζουσας νεολαίας που θα προτάξει ως θέματα αιχμής: την ποιότητα των σπουδών, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και όχι τα συγκριτικά μειονεκτήματα, την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό των δυνατοτήτων, την καινοτομία, την αξιολόγηση.
Με συνείδηση, με οργάνωση, με κινητοποίηση, με σκέψη τολμηρή και ορίζοντες ανοιχτούς, με όρους κινήματος, η νέα γενιά πρέπει να χαράξει νέους δρόμους!
Και το ΠΑ.ΣΟ.Κ., πρέπει να αναδειχθεί σε κεντρική πολιτική δύναμη αυτών των αγώνων, της υποστήριξής τους, του προσανατολισμού τους, της εκπροσώπησής τους.
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. της νέας γενιάς, των εργαζομένων, των πρωτοβουλιών, του Λαού.
Μπροστά! Με σχέδιο, ενότητα κι αγώνα για τη νίκη και την Αλλαγή!
(*) Το κείμενο αυτό αποτέλεσε το πλαίσιο τοποθέτησής μου στην ανοιχτή εκδήλωση που οργάνωσε η Ν.Ε. ΠΑ.ΣΟ.Κ. Θεσσαλονίκης, στις 3 Σεπτέμβρη 2008, στο Αμφιθέατρο του Δήμου Νεάπολης με θέμα: «Γενιά των 700€: απασχόληση και προοπτικές».
