Τράμπ, αμερικάνικη υπερδύναμη και αβεβαιότητα.

            -----------------------------------------------------------

           του Ελευθερίου Τζιόλα

            Το πρώτο εκτός ΗΠΑ ταξίδι που έδειξε πολλά.

             .........................................................................

          Ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντ. Τράμπ, πραγματοποίησε το πολυαναμενόμενο  πρώτο ταξίδι εκτός ΗΠΑ, συνολικής διάρκειας εννιά (9) ημερών.

            Πολλοί πίστευαν ότι στο ταξίδι, κατά τις ιδιαίτερες συναντήσεις, τις επαφές και τις επιλογές  θα ξεκαθαρίζονταν οι στόχοι της εξωτερικής αμερικάνικης πολιτικής, θα εμφανιζόταν τα νέα στοιχεία της Προεδρίας Τράμπ στις σχέσεις των ΗΠΑ με τους συμμάχους και τους αντιπάλους. Με δύο λόγια, θα εμφανίζονταν το νέο, έστω αδρό πλαίσιο, συγκεκριμένων κατευθύνσεων και επιλογών Τράμπ στη διεθνή σκηνή. Το τελικό αποτέλεσμα είναι μάλλον πολλαπλασιασμός και επέκταση της αβεβαιότητας.  Η μεταβολή θέσεων εν σχέση με τις αντίστοιχες σκληρά προεκλογικά διακηρυγμένες, καθώς, και η απόπειρα αλλαγής πλεύσης σε θετικές για την διεθνή κοινότητα δρομολογημένες διαδικασίες, χωρίς, όμως, διατύπωση κανενός ''νέου δόγματος'', χωρίς την αναφορά κανενός ''νέου πλαισίου'' σχέσεων και ισορροπιών, τείνει να εμφανίσει τις ΗΠΑ στο  παγκόσμιο σκηνικό με μειωμένη την πολιτική δυνατότητα πραγμάτωσης του ρόλου του πηδαλιούχου των διεθνών εξελίξεων.  Όσο κι αν η πολιτική των ΗΠΑ, ως υπερδύναμης και καθοριστικού, ηγεμονικού πόλου των εξελίξεων,  δεν σχετίζεται αποκλειστικά με τον Πρόεδρο και το πλέγμα δύναμης της Προεδρίας, αλλά έχει σχέση με βαθύτερες οικονομικές και πολυπλοκότερες διοικητικές δομές και εμπεδωμένα συμφέροντα, ωστόσο  η πολιτική, ηγετική διεύθυνση εξακολουθεί να έχει κρίσιμο ρόλο και ιδιαίτερη αξία στη συνέχεια, ή στην  αναδιάταξη και τον αναπροσανατολισμό. Η πεντάμηνη θητεία  Τράμπ δεν δείχνει, βέβαια, συνέχεια με την προηγούμενη Διοίκηση Ομπάμα, αλλά δεν σηματοδοτεί και καμία αναδιάταξη.  Φέρνει, κουβαλάει, ένα στοιχείο αβεβαιότητας και αστάθειας παρά οτιδήποτε άλλο (ΝΑΤΟ, Ε.Ε., Β. Κορέα, Ουκρανία). Ενώ, ανοίγει (ή, ξανα-ανοίγει χωρίς στάθμιση και σχεδιασμό) μέτωπα κρίσης, ακόμα και εκεί που είχαν υπάρξει βήματα υπέρβασης ή/και δημιουργούνταν προϋποθέσεις  ειρηνικής διευθέτησης (Ιράν, Συριακό, κλιματική αλλαγή).

            Αβεβαιότητα, ελλείμματα, σύγχυση.   

            .......................................................................        

            Θεαματική ήταν, εντός των πρώτων τριών, κιόλας,  μηνών, η μετακίνηση του Τράμπ από την οικονομική αντιπαράθεση, από τον εμπορικό προστατευτισμό απέναντι στην Κίνα, με σκοπό την ενίσχυση του αμερικανικού βιομηχανικού - επιχειρηματικού δυναμικού και τον επαναπατρισμό του και την τόνωση της εγχώριας απασχόλησης ιδιαίτερα σε πολιτειακές ζώνες ''οικονομικά νεκροταφεία'',  στην αναζήτηση συνεργασίας με τον νέο γίγαντα της παγκόσμιας οικονομίας. Η εξαργύρωση αυτής της αλλαγής με την υποστήριξη της Κίνας στην ''απειλή'' της Β. Κορέας δείχνει πολύ αδύναμη για να ευσταθεί ως απόφαση και στρατηγική επιλογή. Και τούτο, όταν η επιθετικά εξωστρεφής κινέζικη οικονομία κυριολεκτικά σαρώνει σε ολόκληρες  ηπείρους, όπως η Αφρική, ή σε τεράστιες και κρίσιμες γεωγραφικές ζώνες , όπως το Ιράκ, το Ιράν, και σε χώρες του Κόλπου, αλλά ακόμα και στην Ευρώπη.  

            Ένα μήνα πριν, το αλλοπρόσαλλο, βαρύ πυραυλικό χτύπημα των βάσεων της  Συρίας του Άσσαντ, που αστόχαστα ερμηνεύθηκε ως αντίδραση στις εσωτερικές, ενδοαμερικάνικες πιέσεις και τα αδιέξοδα Τράμπ, έδινε το πιο αντιφατικό μήνυμα στην πιο κρίσιμη φάση  των εξελίξεων στο Συριακό. Σε μια στιγμή  όπου η υπεροχή των συνασπισμένων συριακών-ρωσικών-κουρδικών δυνάμεων ήταν επιβεβαιωμένη και στα πεδία πολεμικών αναμετρήσεων, και απέναντι στον ISIS, και οι διαδικασίες ειρηνευτικού διαλόγου δρομολογούνταν στην Αστάνα του Καζακστάν,  το χτύπημα αυτό άλλαζε τα δεδομένα, ανατρέποντας, τουλάχιστο προς στιγμήν, την πολεμική ισορροπία δυνάμεων, προσφέροντας από τα πράγματα αναπάντεχη υποστήριξη στις  αντίπαλες δυνάμεις που υφίσταντο την ήττα (τον ISIS και την ''Αντιπολίτευση"),  αποδιαρθρώνοντας, ταυτόχρονα, το δημιουργηθέν σύστημα δύναμης  και τον μελλοντικό συνασπισμό  θετικών εξελίξεων, όπου οι ΗΠΑ θα είχαν θέση καθοριστική. Στο Συριακό, η Διοίκηση Τράμπ, πρέπει τώρα να ξεκινήσει, ξαναχτίζοντας από την αρχή, όπως έδειξαν οι προσπάθειες υπέρβασης της καχυποψίας και της έντασης, μετά τα πυραυλικά χτυπήματα, στις επικοινωνίες και επισκέψεις του Υπουργού Εξωτερικών, Ρ. Τίλερσον. Όλη αυτή η εξέλιξη βεβαιώνει για καίρια ελλείμματα σύλληψης,  κενά σχεδιασμού και εφαρμογής ρεαλιστικής  πολιτικής.

            Στη Μέση Ανατολή, στο βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, ο Πρόεδρος Τράμπ έκρινε σωστό, παρά τη μέχρι σήμερα σημαντική διαδρομή για επίλυση του ιρανικού και την άρση των κυρώσεων λόγω των πυρηνικών, να επαναφέρει, να επανατοποθετήσει ως κύριο μέτωπο στην περιοχή την απομόνωση και την αντιπαράθεση με το Ιράν. Με αμφιλεγόμενη την οικονομική σκοπιμότητα αυτής της θέσης, στο βαθμό που οι ΗΠΑ δεν είναι συνεταίροι των σαουδαράβων στα πετρέλαια, αλλά την τελευταία δεκαετία και ανταγωνιστές, φαίνεται ότι ο Τράμπ, πίστεψε, ίσως, ότι εκτός από την όποια ενίσχυση των σχέσεων με τους Σαουδάραβες, κολάκευε έτσι και εκατομμύρια σουνίτες στην περιοχή και στον κόσμο, που διατηρούν αγεφύρωτο ρήγμα απέναντι στο σιϊτικό Ιράν. Σουνίτες, όμως, που τα ριζοσπαστικά τους τμήματα, παντού στον κόσμο θεωρούν τις ΗΠΑ, το  ''πρόσωπο και την αιτία του Κακού'', πράγμα που δεν μπορεί να λησμονεί κανείς αμερικάνος.  Σουνιτικά  μαχητικά δίκτυα,  που είναι διαπιστωμένο ότι υποστηρίζονται, μέσα από πολύπλοκες, ίσως , διαδρομές, - αλλά υποστηρίζονται σταθερά- ,  από τα πετροδολάρια της Σ. Αραβίας. Σε δεύτερο πλάνο, ο Τράμπ, καλούσε τη Σ. Αραβία να εξολοθρεύσουν (τους ''τζιχαντιστές''). Δηλαδή, αυτούς ακριβώς που τα πετροδολάρια της Σ. Αραβίας έχουν με κάθε τρόπο ενδυναμώσει! Απόγειο αλληλογρονθοκοπούμενων  θέσεων...  Ενώ, στοιχειώδης αντίληψη ισορροπίας, - στο βαθμό που εκτιμάται ότι δεν μπορούν να υπάρξουν άλλα άμεσα αποτελέσματα - , θα έπρεπε να οδηγήσει σε  μια ρεαλιστική γραμμή ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή μεταξύ των ισχυρών, αμοιβαία αντίρροπων και μεταξύ τους καχύποπτων δυνάμεων, του Ιράν και της Σ. Αραβίας, κι όχι στην νεκρανάσταση  και  μονομερή ενθάρρυνση της αντιπαράθεσης από τη Σ. Αραβία, που παροξύνει τις αναμετρήσεις και τη συγκρούσεις.

            Στο Ισραήλ, η φιλειρηνική και κατευναστική  ρητορική προς την πλευρά των Παλαιστινίων, πόρω απέχει από την ουσία και την οξύτητα του προβλήματος, μόνιμη αιτία κρίσης και χρόνιων εντάσεων στην περιοχή.  Όταν, μάλιστα, ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής Μ.Αμπάς στις δημόσιες δηλώσεις, ενώπιον και του Τράμπ, είναι ξεκάθαρος για τη σύσταση συγκεκριμένα οριοθετημένου παλαιστινιακού κράτους και δεσμευτικός για την με αυτό τον τρόπο αποκατάσταση, θεμελίωση της ειρήνης  κια το άνοιγμα μιας πραγματικά νέας εποχής. Η δέσμευση Τράμπ σε μια παραδοσιακή γραμμή υποστήριξης θέσεων των άκαμπτων ισραηλινών δυνάμεων, επιβεβαιώνει, μέν, μια ενδοαμερικάνικη και περιφερειακή συμμαχία με σκληρά τμήματα του εβραϊκού λόμπυ, δεν συνιστά, όμως καμία  νέα διαδικασία ουσιαστικής προσέγγισης - υπέρβασης και δεν φέρνει ελπίδα.

            Η σύνοδος του ΝΑΤΟ και, κυρίως, η σύσκεψη των G-7 για την κλιματική αλλαγή, ήταν το επιστέγασμα των ελλειμμάτων  στρατηγικής και κατευθύνσεων εκ μέρους της ηγεσίας των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ, για πρώτη φορά, από παράγοντας ισχύος, συνοχής και προσανατολισμού της Συμμαχίας, εμφανίζει μια αμφίθυμη στάση : μεταφοράς ευθυνών στους συμμάχους τους, από τη μια, και εκβιαστικής ταχτικής  επιβολής μιας ετσιθελικής γραμμής ισχύος της, από την άλλη. Το τελικό αποτέλεσμα  είναι, σε μια περίοδο σοβαρών περιφερειακών εντάσεων, να κυριαρχεί σύγχυση.

            Εκεί, που τα πράγματα έδειξαν ανοιχτά την αδυναμία και οδήγησαν τις ΗΠΑ, σε πρωτοφανή θέση απομόνωσης της, αναγνωρισμένη  δημόσια (!),  ήταν η κλιματική αλλαγή και η επιδιωκόμενη πρόοδος στα πλαίσια της σχετικής Συνθήκης των Παρισίων. Πολύ πιθανή εμφανίζεται η αναδίπλωση του Τράμπ σε θέσεις  υπέρ των παραδοσιακών ενεργειακών μορφών με βάση τον άνθρακα που στρέφεται ευθέως εναντίον της τάσης της ανθρωπότητας για την προστασία του πλανήτη από το απειλητικό φαινόμενο του θερμοκηπίου. Μια τέτοια επιλογή, όμως, πέρα από τις καταστροφικές επιπτώσεις στο κοινό μας παγκόσμιο-πλανητικό σπίτι, πρόκειται να δημιουργήσει και μεγάλες εντάσεις στην σφαίρα της  αμερικάνικης οικονομίας  που στηρίζεται στις νέες, ήπιες και ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και αποτελούν δυναμικά ανερχόμενο και πολλά υποσχόμενο τομέα (ηλιακή και αιολική ενέργεια -φθηνότερη και καθαρότερη, ηλεκτρικό αυτοκίνητο και αντίστοιχη νέα αυτοκινητοβιομηχανία, ενέργεια υδρογόνου, νέα συστήματα ψηφιακής διεύθυνσης και διαχείρισης της ενέργειας κλπ). Το φρενάρισμα αυτού του τομέα της αμερικάνικης οικονομίας μπορεί να είναι αρνητικά καθοριστική στην παγκόσμια ανταγωνιστική της κούρσα και πολλαπλά  αρνητική στην προαγωγή νέων ψηφιακών τεχνολογιών, αφαιρώντας από τις ΗΠΑ έναν τομέα συγκριτικού της προβαδίσματος . 

           

            Ο στόχος της ''μεγάλης Αμερικής'' και η φθορά του.

            ..................................................................................

            Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ ο Τράμπ, μπορεί να επαίρεται για την αποξήλωση του Οbama-care, που ρίχνει στην απόγνωση εκατομμύρια αμερικανών φτωχών, εργαζομένων, κοινωνικά αδύναμων, καθώς και εκατομμύρια  μεταναστών και προσφύγων. Αλλά, ήδη, βρίσκεται και μπροστά στην ανερχόμενη απειλή ενός νέου Watergate, με ίδιες αλαζονικές αποφάσεις αυτοπροστασίας ανάλογες με κείνες που έριξαν, τότε, τον Ρ. Νίξον.  Φτάνοντας στην απόλυση του προέδρου του FBI, Τζ. Κόμεϊ,  την περίοδο, μάλιστα, που εξέταζε την διαδικτυακή εμπλοκή ρωσικών δυνάμεων που επηρέασαν καθοριστικά τη ανάδειξη του στη θέση του Προέδρου.  Η ενέργεια αυτή θα προσθέσει νέα αμηχανία και ταλάντευση στις σχέσεις με τη Ρωσία. Καθότι ο Πρόεδρος Τράμπ, ευρισκόμενος για το θέμα αυτό, κάτω από  την εσωτερική πίεση των μέσων ενημέρωσης και της κοινής γνώμης των ΗΠΑ, θα επιδιώκει να εξισορροπήσει τις πιέσεις και να ξεφύγει από τον κλοιό, υιοθετώντας αντιρωσική ρητορική  και μη φιλικές τακτικές προς τη Ρωσία, περιπλέκοντας τα πράγματα και προσθέτοντας τουλάχιστο καθυστερήσεις στα επείγοντα.

            Η Διοίκηση Τράμπ, στη θεσμική κορυφή της αμερικανικής  υπερδύναμης, καταγράφοντας εξελίξεις  αβεβαιότητας και σύγχυσης, αναδεικνύει την επείγουσα αναγκαιότητα ενός άλλου πόλου στον Κόσμο, με τις αναγκαίες προϋποθέσεις  για την ισορροπία, την ειρήνη, την προοδευτική  πορεία, την κοινωνική συνοχή και τη δικαιοσύνη. Το στοίχημα αυτό ξαναπαίζεται στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο. Όπου, ενώ, οφείλουμε να διαπιστώσουμε, αρνητικές συνθήκες, δεν μπορούμε να προδικάσουμε τις εξελίξεις, ούτε να εγκαταλείψουμε το όραμα.

            Ελευθέριος Τζιόλας

            Θεσσαλονίκη, 1 Ioυνίου  2017.