Ρώμη 1957  -  Ρώμη 2017 :

τί ζεί, τί χάθηκε, που πάμε, τί ζητάμε ;

---------------------------------------------------- 

του Ελευθερίου Τζιόλα

Πραγματοποιήθηκε, με πανηγυρικό τρόπο και επιδίωξη έντονου συμβολισμού, η συνάντηση στη Ρώμη την 25η Μαρτίου.

25η Μαρτίου 1957, ιδρυτική πράξη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας.

25η Μαρτίου 2017, εξήντα χρόνια μετά, τί ακριβώς επιζητούσαν οι αρχηγοί των 28 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής  Ένωσης, στη Ρώμη; Ποιό σχέδιο συμφώνησαν για την Ε. Ένωση, ποιά προβλήματά της αναγνώρισαν ως μείζονα και κεντρικά, ποιά ελλείμματα τους απασχόλησαν και σε ποιές κατευθύνσεις δεσμεύθηκαν για το μέλλον της ;

Από την ΕΟΚ στην Ε.Ε.: δεν ήταν όλα εύκολα.

......................................................................

Την 25η Μαρτίου 1957, οι έξι (6) ιδρυτικές χώρες, Γαλλία, Ιταλία,  Ο.Δ. Γερμανίας, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο συζήτησαν και συμφώνησαν πάνω σ΄ένα Σχέδιο που είχε την υπογραφή της προσωπικότητας του R. Schuman, που είχε εμπνευστή  στα οραματικά του και κατευθυντήρια στοιχεία τον J. Monnet, και που στηριζόταν στις διαθέσεις των κοινωνιών, δέκα χρόνια μετά τη λήξη του πιο καταστροφικού πολέμου στην ευρωπαϊκή ήπειρο, για συνεργασία, ειρήνη, ευημερία και αλληλεγγύη.  Ποιά είναι η αντίστιξη, η αντιστοιχία της 25ης Μαρτίου 2017 με εκείνη του 1957, σε αναστήματα, σχέδια, διαθέσεις, βούληση ; Ποιά είναι η προοπτική, που να βρίσκει εκείνο το νήμα και να συνεχίζει, μέσα από τις δυσκολίες του σήμερα, για την Ευρώπη του αύριο ;

Εκτός από μια σύμπτωση, που δεν πρέπει πάντως να ξεπερασθεί χωρίς βαθύτερη αξιολόγηση, στα περισσότερα και τα ουσιώδη υπάρχει μια υστέρηση θεαματική, για το μέλλον μας ανησυχητική... Η σύμπτωση είναι  το γεγονός της απουσίας της Μ. Βρετανίας και από την ιδρυτική πράξη τότε, το 1957, και τώρα το 2017,  με την αποχώρησή της (Brexit). Με την ευκαιρία, ας σημειώσουμε ότι η Μ. Βρετανία, τότε, επεδίωξε να καταλάβει μια θέση ανεξάρτητης δύναμης μεταξύ των ΗΠΑ και της Δυτικής Ευρώπης πρωτοστατώντας, το 1960, στη δημιουργία της Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ) με τη συμμετοχή : Αυστρίας, Ελβετίας, Δανίας, Νορβηγίας, Σουηδίας,  Ιρλανδίας. Και, βλέποντας ότι οι εξελίξεις ευνοούν  το ενοποιητικό εγχείρημα της ΕΟΚ,  θα γίνει μέλος της, το 1973 (!), μετά από δύο βέτο του  Ch. de Gaulle (το 1963, και το 1967), και την απεμπλοκή να πραγματοποιείται με την ανάληψη της εξουσίας στη Γαλλία από των G. Pompidou και στην Ο.Δ .Γερμανίας από τον W. Brandt. Ενώ το  ίδιο έτος (1973) εντάχθηκαν και οι άλλες δύο χώρες, μέλη της ΕΖΕΣ, Δανία και  Ιρλανδία. Ενώ η Νορβηγία, μετά από εθνικό της δημοψήφισμα, που δεν  επικύρωσε την ένταξη,  δεν έγινε μέλος ούτε της ΕΟΚ , ούτε Ε.Ε., μολονότι συμμετέχει τώρα και με άλλες χώρες (π.χ., Ελβετία ) στον ευρωπαϊκό οικονομικό χώρο.Με τα δεδομένα για τη Μ. Βρετανία, σήμερα, δραστικά αλλαγμένα, και με την Ε. Ένωση, των 490  εκατομμυρίων ανθρώπων  να αποτελεί την μεγαλύτερη εσωτερική αγορά στον Κόσμο, μετά την Κίνα, η Μ.Βρετανία σχοινοβατεί στη διαχείριση του Brexit, που ο μισός πληθυσμός της δεν το ήθελε, ισχυρές  οικονομικές της δυνάμεις δεν το πιστεύουν και τη Σκωτία να ξαναπέρνει το δρόμο της απόσχισης.

Κρίνουμε, επίσης, σημαντικό να πούμε για την Ελλάδα ότι  ήταν η πρώτη χώρα που είχε αποτελέσει συνδεδεμένο μέλος της ΕΟΚ, από τον Ιούλιο 1961. Η συμφωνία, όμως, εκείνη ανεστάλη εξ αιτίας της στρατιωτικής δικτατορίας, με αποτέλεσμα η χώρα να χάσει δεκατέσσερα χρόνια (!), έως τον Ιούνιο 1975, που επανήλθε μεταπολιτευτικά με νέα αίτηση, η οποία και οδήγησε στην υπογραφή ένταξης τον Μάϊο 1979, με την Ελλάδα να είναι πλήρες μέλος από την 1η Ιανουαρίου 1981. Για να ακολουθήσει μετά από μια πενταετία και  η τρίτη διεύρυνση, με την Ισπανία και την Πορτογαλία, το 1986.

Μιλώντας για τη σταδιακή εξέλιξη, διεύρυνση και διαμόρφωση (και με στοιχεία εμβάθυνσης) του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος, της ευρωζώνης των ''19'' και της Ευρώπης των ''28'', παρακολουθούμε  κυριολεκτικά ένα μοναδικό πολυεθνικό - διακρατικό  εγχείρημα ιστορικών διαστάσεων, από την Ε.Ο.Κ., στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο J. Delors,  ο σημαντικότερος, από τους προέδρους της Commission, για το εγχείρημα αυτό είχε πει : ''η Ευρωπαϊκή Κοινότητα δεν είναι ένας τεχνοκρατικός οργανισμός, αλλά μια ανθρώπινη περιπέτεια με νόημα και  προορισμό''.  Το υπαρκτό έλλειμμα ηγεσιών, ο εκτεταμένος ευρωσκεπτικισμός, η άνοδος στο προσκήνιο ρεβανσιστικών ακροδεξιών φαντασμάτων  του παρελθόντος, η οικονομική κρίση και η μεγέθυνση των ανισοτήτων Βορρά -Νότου προσδιορίζουν τα μεγάλα πολιτικά και οικονομικά ζητήματα. Όμως, έχουμε αντίθετη, την αντιδιαμετρική άποψη, με όσους εκτιμούν ότι όλα τα παραπάνω, μαζί και με άλλες περιφερειακές εντάσεις και κοινωνικές οξύνσεις, συνιστούν, στο ''δρόμο του Brexit'', προάγγελο διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η πορεία από το 1957 μέχρι σήμερα, καθώς και η  υπαρκτή στήριξη των εθνικών κοινωνιών παρά τις δικαιολογημένες ενστάσεις, δείχνει και βεβαιώνει για  ένα θετικό εγχείρημα με σημαντικά  αποτελέσματα και με συγκριτικά ψηλότερες δυνατότητες ανταπόκρισης μέσα σ' ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον προκλήσεων και αβεβαιοτήτων, ιδιαίτερα αν αναλογισθούμε τις δυνατότητες που θα συγκέντρωνε, μέσα σ΄ αυτές τις συνθήκες, η γραμμή της ''εθνικής μοναξιάς''.  Ορθότερα, θα πρέπει να επισημάνουμε τη δημιουργική - διαμορφωτική πορεία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος  μέχρι τη μεγαλύτερη  διεύρυνση, - τη διεύρυνση  των ''10''- , επί Ελληνικής Προεδρίας  (Άνοιξη 2003) και με τελικό προωθητικό όριο, το 2007, με τη Συνθήκη της Λισαβώνας,  απόταν, και μετά, διαπιστώνεται μια ανυπαρξία προοδευτικών  πρωτοβουλιών, μια πολιτική  στασιμότητα που επικάθεται και ανακυκλώνεται από την οικονομική κρίση του 2008 -9. Το ευρωπαϊκό εγχείρημα εμφανίζει δύο μεγάλες χρονικές περιόδους  : την πρώτη, από την ιδρυτική πράξη (1957) μέχρι το 2007, και, τη δεύτερη, από το 2007 μέχρι σήμερα. 

Στα πλαίσια της πρώτης περιόδου,  εκτός από τη ιδρυτική πράξη, πρέπει να αξιολογηθεί ως καθοριστική η Συνθήκη του Μαάστριχτ (Φεβρουάριος 1992, Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή 'Ενωση), που από πολλούς  θεωρείται μετά την ιδρυτική ως  η δεύτερη σημαντικότερη. Για την κατανόηση της όλης προσπάθειας (από το 1985 - ''Λευκή Βίβλος'' & Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη μέχρι το 2000  - έναρξη ισχύος του ευρώ), πρέπει να υπογραμμισθεί ότι αυτή συντελέσθηκε σε μια περίοδο κοσμογονικών αλλαγών, του μεγάλου γεωπολιτικού σεισμού του 1989 - 90, με κατάρρευση καθεστώτων δεκαετιών και διαχωριστικών τειχών, με επαναχάραξη συνόρων, καθώς και κύματος νέων αιτήσεων ένταξης, αμέσως μετά την ολοκλήρωση της τέταρτης διεύρυνσης με την Αυστρία, Σουηδία και Φινλανδία (το 1995). Ιδιαίτερη σημασία και μεγάλη επιρροή στο εξελισσόμενο, τότε, εγχείρημα της ΟΝΕ και του Μάστριχτ είχε η ενοποίηση της Γερμανίας (Οκτωβρίος 1990). H ένωση της Γερμανίας δημιουργούσε δικαιολογημένα ερωτηματικά, σε συνδυασμό και με το παρελθόν της, αλλά και το νέο της  μέγεθος  για τον μελλοντικό ρόλο της στις ευρωπαϊκές εξελίξεις και την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Παρά τη διαβεβαίωση του Η.D.Genscher, τότε υπουργού εξωτερικών, ο οποίος επικαλούμενος τον Τ.Μann, επαναλάμβανε ότι οι ''Γερμανοί θέλουν μια ευρωπαϊκή Γερμανία και όχι μια γερμανική Ευρώπη'', οι φόβοι και τα ερωτηματικά για μια Γερμανία με ηγεμονικές τάσεις και βλέψεις επικυριαρχίας ήταν πραγματικοί.

Η συμφωνία Γαλλίας - Γερμανίας για την ΟΝΕ στο ιστορικό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Στρασβούργου αποτέλεσε και την έκφανση μιας σύγκλισης, ότι αν ο Mitterrand δεχόταν την ένωση της Γερμανίας, που φόβιζε του Γάλλους, ο Kohl θα δεχόταν το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, που θα αντικαθιστούσε το μάρκο και που ανησυχούσε τους Γερμανούς.

2007 - 2017 : η συντηρητική μετατόπιση αποσυνθέτει την Ε.Ε. 

..............................................................................................

Από το 2007 και μετά, έχει συντελεσθεί στα κράτη -μέλη της Ε.Ε., μια μετακίνηση του κέντρου βάρους των πολιτικών εξελίξεων και των δυνάμεων που κυβερνούν σε συντηρητικότερη περιοχή.  Στα πλαίσια αυτά η εποχή Σαρκοζί στη Γαλλία, αποδυνάμωσε και υποβάθμισε το ρόλο και το βάρος της Γαλλίας και μετέθεσε το κέντρο δύναμης και πραγματικών αποφάσεων προς τη Γερμανία. Η κατάσταση αυτή δεν ανατράπηκε, ούτε άλλαξε επί Ολλάντ. Ο παραδοσιακός γαλλογερμανικός άξονας, μόνο τυπικά υπήρχε. Στην πράξη, και ιδιαίτερα στις κρίσιμες φάσεις και αποφάσεις, η θέση του Βερολίνου καθόριζε τα πράγματα. Αυτός ο εκφυλισμός του γαλλογερμανικού άξονα προς ένα και μοναδικό πραγματικό  κέντρο δύναμης είχε σοβαρές επιπτώσεις συνολικότερα, εξαιρετικά μάλιστα έντονες στα ζητήματα της οικονομικής κρίσης όπου υιοθετήθηκαν σκληρές νεοφιλελεύθερες περιοριστικές πολιτικές και πολιτικές μεταφοράς του πλεονάσματος στο ισχυρό εμπορικό-βιομηχανικό, μητροπολιτικό κέντρο (τη Γερμανία), βαθαίνοντας έτσι τις ανισότητες με την χώρες-μέλη της ευρωπαϊκής περιφέρειας, οδηγώντας και τη Γαλλία σε υποχώρηση και δυσχερή θέση. Στο εσωτερικό της  Γαλλίας, εν όψει μάλιστα των Προεδρικών εκλογών, αντί να ξανατεθεί το ζήτημα της ανάκτησης της δεσπόζουσας θέσης της στην Ε.Ε. και στο γίγνεσθαι της Ευρώπης, έχουν αναδειχθεί στόχοι αδιέξοδοι και αναντίστοιχοι με τα πραγματικά ζητούμενα, τις παραδόσεις της και το μέλλον της (''έξοδος από την Ε.Ε.'', από την ακροδεξιά της Λεπέν, ''ανταγωνιστική Γαλλία'' από τον Μακρόν, ''κοινωνική Γαλλία'' από τον Αμόν).

Η Οικονομική Διακυβέρνηση, ο Ενιαίος Κοινωνικός Χώρος (Κοινωνική Ευρώπη), η Ισόρροπη Ανάπτυξη και η Πραγματική Σύγκλιση, το Δημοκρατικό Έλλειμμα, η Πολιτική - Θεσμική Ένωση (ιδιαίτερα μετά την καταψήφιση της Συνταγματικής Συνθήκης στο γαλλικό δημοψήφισμα, Μάιος 2005 και παρά τον συμβιβασμό σε χαμηλότερο επίπεδο με τη Συνθήκη της Λισαβώνας το 2007), η ύπαρξη Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας με ενιαίο τρόπο για την ευρωπαϊκή επικράτεια και με πραγματικούς όρους, το δίλλημα ''εμβάθυνση ή διεύρυνση'' : αυτά τα θέματα συγκροτούν σήμερα την πραγματική ατζέντα των κοινωνιών της Ευρώπης και αφορούν στο μέλλον της.

Αντί αυτής, η πρόσφατη Σύνοδος της Ρώμης καταλήγει με  κύριο συμπέρασμά της  : "Θα προχωρούμε ενωμένοι, με διαφορετικούς ρυθμούς και ένταση όπου χρειάζεται, αλλά πάντα προς την ίδια κατεύθυνση, όπως έχουμε κάνει και στο παρελθόν, τηρώντας τις Συνθήκες και διατηρώντας πάντα ανοιχτή την πόρτα σε εκείνους που θα θελήσουν να συμμετάσχουν αργότερα. Η Ένωσή μας είναι ενιαία και αδιαίρετη". ''Με διαφορετικούς ρυθμούς και ένταση όπου χρειάζεται, αλλά πάντα προς την ίδια κατεύθυνση'', εδώ βρίσκεται η ουσία. Αυτή είναι η λογική των πολλών ταχυτήτων.

Η λογική των πολλών ταχυτήτων έχει και επεξεργασίες, που θα προωθηθούν, όταν και οι  τις κατάλληλες συγκυρίες ευνοήσουν. Το θέμα για τη λογική αυτή τίθεται ως εξής:  η Ε.Ε., ως πολιτική οντότητα, βρίσκεται μπροστά  στην αντίφαση : να αποτελεί ένα σχεδόν  σχηματοποιημένο πολιτικό σύστημα, χωρίς , όμως, κρατικό μόρφωμα. Ενώ, δηλαδή, υπάρχει ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα δεν υπάρχει ''ευρωπαϊκό κράτος''. Η απάντηση σ΄αυτό το θέμα, σύμφωνα με τη λογική των πολλών ταχυτήτων σχετίζεται με μια νέα αρχιτεκτονική της Ε.Ε., με βάση τους ομόκεντρους κύκλους (με κυρίαρχη την άποψη των ''τριών ζωνών''), η οποία θα περιλαμβάνει, επίσης, και στοιχεία κρατικότητας. Μια τέτοια εξέλιξη, προϊόν  της λογικής των πολλών ταχυτήτων, οδηγεί με βεβαιότητα στη δομική -θεσμική διχοτόμηση ή/και ζωνοποίηση με ομοσπονδιακές κρατικές δομές  της Ε.Ε. (δύο, ή τριών ομόσπονδων διακρατικών οντοτήτων).

Η ευκαιρία που χάθηκε : γιατί, πως κι από ποιούς ;

............................................................................

Η πρόσφατη Σύνοδος της Ρώμης στα θέματα της δεν αποτέλεσε ευρύτερο, δημόσιο αντικείμενο συζητήσεων. Η διαπίστωση του δημοκρατικού  ελλείμματος περιλαμβάνει πλέον και τη στοιχειώδη προϋπόθεση  του ελεύθερου διαλόγου, που συρρικνώνεται, και ό,τι απομένει αφορά στις κλειστές αίθουσες των κυβερνητικών και στα παρασκήνια των γραφειοκρατών και των  επισήμων.

Χτυπητή, για μια τέτοια διαδικασία, μ΄αυτή τη φόρτιση κι αυτό το συμβολισμό ήταν η απουσία των προοδευτικών δυνάμεων (ευρωπαίων σοσιαλιστών -ΕΣΚ,  και αριστεράς -Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς), με τις θέσεις, τις προτάσεις τους, το Σχέδιο τους.

Ιδιαίτερα, οφείλουμε να αναφέρουμε, εδώ, την εξαιρετικά ισχνή παρουσία του Α. Τσίπρα, ως πρόεδρου μάλιστα, του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, και ως του μοναδικού πρωθυπουργού που διαθέτει του Κόμμα αυτό σε όλη την Ε.Ε.. Η επιλογή του να αναδείξει κυρίως θέματα της ελληνικής πλευράς που σχετίζονται με την β΄αξιολόγηση, με κεντρικότερο το ''εργασιακό ευρωπαϊκό κεκτημένο'', αποτελούσε από τα πράγματα ζήτημα δεύτερης γραμμής, όταν θα μπορούσε και αυτό ως ειδική πτυχή να το εντάξει σε μια συνολική ατζέντα - πρόταση που θα παρουσίαζε ως πρωθυπουργός και αρχηγός της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω. Για μιά τέτοια, βέβαια,  παρουσία και τον ανάλογο λόγο και ηγετικό ρόλο, θα έπρεπε να είχε προηγηθεί και να αναπτυχθεί μια άλλη προετοιμασία, μια άλλη μαζική, οργανωμένη, πολιτικοποιημένη διαδικασία σε Ευρώπη και Ελλάδα.  Αποτέλεσμα, της στάσης που επέλεξε ο Α.Τσίπρας ήταν να λάβει και μια συνηθισμένη, χωρίς αξία, τυπική,  απάντηση ότι το ''εργασιακό ευρωπαϊκό κεκτημένο'' ισχύει σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. !...  

Επίσης, ήταν λάθος η ανάδειξη από τη Ρώμη, σε ευρωπαϊκό σκηνικό,  στο πλαίσιο αυτής της Συνόδου, μ΄ αυτόν τον συμβολισμό και με τέτοιας σημασίας πολιτικά επίδικα ζητήματα, ο Α. Τσίπρας να ανοίξει μέτωπο με τις Ενώσεις των Ελληνικών Συνδικάτων κατηγορώντας -τες για την υποστήριξη τους στο ''Ναι'', κατά το δημοψήφισμα του Ιουλίου 2015, όταν, μάλιστα, ο ίδιος στην πράξη με την πολιτική και τη στάση του ανέτρεψε το ''Οχι'', συντασσόμενος με την πιο σκληρή εκδοχή του ''Ναι'', όπως αυτή αποτυπώθηκε στο 3ο Μνημόνιο, και εξελίσσεται και υλοποιείται στην ασκούμενη κυβερνητική πολιτική. Η αφερέγγυα αυτή κριτική αποτελεί και  λάθος  στρατηγικής, καθ΄ ότι οι  Ενώσεις των Συνδικάτων, εν όψει των ζητημάτων για την Ευρώπη του μέλλοντος που συνιστούσαν πυρήνα της συγκεκριμένης Συνόδου, θα έπρεπε, από ηγέτη της Αριστεράς να θεωρούνται και να προ(σ)καλούνται ως εν δυνάμει κοινωνικοί συμμάχοι και συμπρωταγωνιστές για τις αναγκαίες Αλλαγές και προοδευτικές εξελίξεις. Λάθος στρατηγική, λάθος  κριτική, σε λάθος χρόνο, σε λάθος τόπο, από τον Α.Τσίπρα.

Επί πλέον αυτών, οφείλουμε να τονίσουμε, ότι κατ΄εξοχήν στη Σύνοδο της Ρώμης, μια Σύνοδο κατευθύνσεων και στόχων, σημαντικός έπρεπε και μπορούσε να είναι ο ρόλος των κρατών -μελών του Νότου.  Το σχήμα αυτό θα μπορούσε να αναδείξει και να επιβάλει θέσεις σημαντικές, που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ωε ορίζουσες και ως δικλείδες σε επόμενες φάσεις, ή/και σε στιγμές κρίσιμων αποφάσεων.  Το λεγόμενο Φόρουμ του Νότου, η ''Φόρουμ της Αθήνας'' ούτε κάν συνήλθε, ούτε κάν έκανε αισθητή την παρουσία του με ανακοίνωση κοινών θέσεων, ούτε κάν υπήρξε σε μία τέτοια στιγμή των 60 χρόνων της ενιαίας Ευρώπης. Όλοι έχασαν, αν όχι καθοριστικά, ωστόσο σημαντικά από αυτή την απουσία, απ΄ αυτή την ανυπαρξία πρωτοβουλίας, - μην ξεχνάμε ότι κάθε τι χτίζεται βήμα βήμα και με σχέδιο -,  και η Ευρώπη, και η Ελλάδα, και ο Τσίπρας και ο Ολλάντ, που φεύγοντας από τη γαλλική προεδρία θα είχε αφήσει πίσω του, έστω την τελευταία στιγμή, μια παρακαταθήκη (ο Ομπάμα δεν έχει, φαίνεται, μιμητές, και το παράδειγμά του, σε Αθήνα και Σικάγο, δεν  αξιολογήθηκε !).

Και, τώρα ;

..................

Οι ελπίδες για την Ευρώπη, δεν έχουν,  βέβαια, χαθεί.

Χρειάζεται, όμως, να σημειώσουμε ότι οι  μέχρι σήμερα κατακτήσεις, οι δομές, με τον αναγκαίο μετασχηματισμό της ογκώδους γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, και το προοδευτικό δυναμικό της, παρά τα μεγάλα προβλήματα της κρίσης και των πιέσεων που προέρχονται από την παγκοσμιοποίηση, των  αδυναμιών σχεδιασμού και άσκησης κοινής, αποτελεσματικής εξωτερικής πολιτική και των δημοκρατικών ελλειμμάτων, η Ε.Ε., εάν επαναπροσανατολισθεί και ακολουθήσει το ιδρυτικό της όραμα για ανάπτυξη με ισορροπία και κοινωνική συνοχή, για δημοκρατία  με δικαιοσύνη και ασφάλεια, για ειρήνη με συμφιλίωση και αλληλεγγύη, δίδοντας ανάλογο περιεχόμενο σ΄ένα εφαρμοσμένο Πρόγραμμα, μπορεί να αποτελέσει  μια παγκόσμια δύναμη προοδευτικών, χρήσιμων και αναγκαίων προοπτικών για την Ανθρωπότητα.

Θεσσαλονίκη, 31 Μαρτίου 2017.